دراز دستی و کوتاه‌ عقلی بی‌ پایان!

دکتر محمد فاضلی(عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی)

✅ گرانی زیاد،رونق تولید اندک،قیمت ارز بالا و بقیه شاخص‌های اقتصادی نیز کم‌وبیش ناخوشایند است؛اما به یادبیاوریم که کشورهای زیادی درجهان همه این مشکلات را تجربه کرده‌اند و امروز وضع و حال اقتصادشان خوب است. ابرتورم در آلمان – بعد از جنگ جهانی اول و دوم – و تورم شدید در ترکیه نزدیک به دو دهه قبل (که در همین ایران اسباب خنده شده بود)، و رکود اقتصادی شدید در آمریکای دهه ۱۹۲۰ و ۱۹۳۰؛ و بحران اقتصادی سال‌های ۲۰۰۷ به بعد در آمریکا؛ بحران در اقتصاد هند در اواخر دهه ۱۹۸۰ تا رسیدن به دوران اصلاحات در اوایل دهه ۱۹۹۰، و بحران اقتصادی در شرق آسیا سال ۱۹۹۷ همه نمونه‌هایی از گیر افتادن کشورها در مصائب اقتصادی است.

✅ همه کشورهایی که مثال زدم از دل این بحران‌های اقتصادی بیرون آمدند و امروز اقتصادهای نسبتاً قدرتمندی دارند: آلمان، هند، کره جنوبی، آمریکا و ترکیه. بحران‌های اقتصادی را می‌توان با سیاست‌های درست، به رسمیت شناختن علم اقتصاد و فرایندهای درست سیاست‌گذاری عمومی و افزایش ظرفیت حکمرانی درمان کرد. خسارتی اما هست که جبران ناپذیر است یا جبرانش مستلزم ده‌ها یا صدها سال زمان است: خسارت محیط‌زیستی. کشوری اگر ظرفیت زیست‌پذیری خود را حفظ کند و با کم‌دانشی، رانت و فساد، آتش به منابع آب، خاک، تنوع زیستی و هوای خود نکشد؛ می‌تواند به اتکای ظرفیت زیست‌پذیری و منابع خود، اقتصادش را بازسازی کند (البته با سختی و دشواری) و دوباره قدرتمند باشد.

✅ آب، خاک، تنوع زیستی و هوا که نابود شود، امکان زیست از بین می‌رود و دیگر جایی برای سیاست‌گذاری درست، فعالیت اقتصادی و شکل‌گیری تمدن باقی نمی‌ماند. آن‌چه امروز ما را تهدید می‌کند، همین خطر است. خطرناک‌تر آن‌که «دست دراز و عقل کوتاه» ما، و «صدای ضعیف و زبان کوتاه» محیط‌زیست با هم درآمیخته‌اند تا به نقطه بی‌بازگشت، به لحظه‌ای که ظرفیت زیست‌پذیری در سرزمین ایران تضعیف می‌شود نزدیک شویم. ما همه سازوکارهای لازم برای بهره‌کشی بی‌رحمانه از محیط‌زیست را تدارک دیده‌ایم.

✅ نفت‌ و گاز ارزان در طول چند دهه استفاده از فناوری غیربهره‌ور را توجیه کرده، ساختن خانه‌های هدردهنده انرژی را ممکن ساخته، سیاست‌های حمل و نقل پرمصرف و آلوده‌کننده را تسهیل نموده، و الگوهای مصرف اسراف‌آمیز را در ما نهادینه ساخته است.