فیلم «ارابه بزرگ»؛ تمثیلی از چرخ زندگی

محمد حقیقت / پاریس

نمانامه: عنوان فیلم می‌تواند برگرفته از صورت فلکی ستارگان باشد، اما در اینجا، این چرخ فلکی، نمایه‌ای از یک نمایش عروسکی خیمه شب بازی نیز هست.
از تازه‌ترین فیلم‌های فرانسوی که به اکران در آمده، «ارابه بزرگ» به کارگردانی فیلیپ گارل است. این فیلمساز مشهور سینمای هنر و تجربه فرانسه که حالا ۷۵ساله شده، داستان فیلمش را به نوعی به زندگی خانوادگی ربط می‌دهد.
خانواده آنها همگی از اجراکنندگان یک نمایش عروسکی برای کودکان هستند و نقش‌های گوناگون را بازی می‌کنند، مادربزرگشان هم عروسک‌های این نمایش را درست می‌کند. تا اینکه روزی یک جوان خارج از دایره خانوادگی آنها، خود را به سرپرست گروه (پدر) معرفی می‌کند ا‌‌و علاقه‌مند کار با آنهاست.
مرد جوان در گروه پذیرفته می‌شود، کار آنها ادامه دارد تا روزی که مادر بزرگ بر اثر سکته قلبی می‌میرد، فرزندان حالا باید به فکر ادامه زندگی و کارشان باشند…
کارگردان برای نوشتن فیلمنامه، همچون بسیاری از آثارش، از زندگی فامیلی خود و روابطش با آدم‌های اطرافش الهام گرفته است.
در این اثر به شکل ساده و روان به رابطه‌های روزمره و معمولی و در مواردی هم به روابط عاشقانه این بازیگران جوانان درون گروه می‌پردازد.
مادر بازیگران، خارج از کادر نمایش در روابط فامیلی، نیز نقشی پر احساس در ارتباط با آنها دارد.

سبک کار فلیپ گارل یادآور کارهای اریک رومر، کلود سوته و برخی از کارگردانان متفاوت موج نوی فرانسه است. در آثار گارل که معمولا کم هزینه و در دکورهای ساده و طبیعی کار می‌شود، تماشاگر احساس نزدیکی به پرسوناژها می‌کند.

در طول داستان فیلم و در گذر زمان، پدر این خانواده می‌میرد و سپس مادرشان نیز فوت می‌کند؛ دیالوگ‌های زیبا و پر احساس یکی از دختران کوچک این خانواده را هنگامی که سر قبر مادر بزرگ به زبان می‌آورد بیانگر وضعیت این خانواده است؛ «‌انگار یک قاره ناپدید شد»، این باعث می‌شود رفته رفته گروه از هم ‌بپاشد و هر کسی به راهی می‌رود…
کارگردان زندگی روزانه را با زندگی ساخته شده در نمایش عروسکی درهم می‌آمیزد، و هر دو را وارد یکدیگر می‌کند. در اینجا نقش پدر در سازماندهی خانواده با اهمیت جلوه می‌کند، به همین دلیلی بعد از مرگ بزرگان خانواده، مثل مادر بزرگ و پدر، فرزندان را به راهی نیمه مجهول می‌کشاند..

فرانسوی بودن روایت این فیلم خیلی حس می‌شود؛ احتمالا در کشور‌های دیگر ممکن است تماشاگران به اندازه فرانسوی‌ها به خوبی با آن ارتباط بر‌قرار نکنند. فیلیپ گارل، پیش از این برنده جایزه خرس نقره‌ای بهترین کارگردانی جشنواره برلین ۲۰۲۳ شده بود.