مرزهای تلخ داستان و واقعیت در « اینجا خانه من است »

پایگاه خبری نمانامه: مجموعه داستان “اینجا خانه من است؛ نوشته مسعود بُربُر توسط نشر کتاب آمه منتشر شد.
ناشر، پشت جلد “اینجا خانه من است” کتاب را اینگونه معرفی کرده است:
در دیوارهای ارگی قدیکی جنازه ۶۸ بچه پیدا شده است، دلیل دفن بچه‌ها در دیوار مشخص نیست، سرباز نگهبان ارگ خوابی می‌بیند؛ سدی ساخته می‌شود، آب و برق روستاییان پشت سد را قطع می‌کنند تا خانه‌هایشان را رها کنند و آب بالاتر می‌آید؛ دختری در دره ارواح گم شده است. یک وکیل، یک شکارچی، و یک باستان‌شناس می‌گویند از سرنوشت او اطلاع دارند؛ جاده‌ای از میان جنگلی می‌گذرد، کامیونی با ماده پلنگی که از جاده می‌گذشته تصادف می‌کند. سینه‌ی پلنگ شیر داشته است، گروهی به جستجوی توله‌پلنگ‌های احتمالی راهی می‌شوند؛ آخرین اسپهبد کوه‌های رویال، زمانی که با فریب از سربازان دشمن شکست می‌خورد، همسر و فرزندانش را در غاری پنهان می‌کند و برای گرد آوردن سپاه دور می‌شود، سپاه دشمن غار را محاصره می‌کند، پیکی در میان سپاهیان دشمن هست…
مسعود بُربُر خبرنگار محیط زیست این داستان‌های کوتاه را بر پایه الهام از رویدادهای واقعی در حوزه‌های اجتماعی به ویژه محیط زیست نوشته است اما تم داستانی را در تمامی این روایت‌ها جاری کرده است.
اغلب داستان‌های این کتاب ارتباط قابل توجهی با حوزه محیط زیست و پس از آن میراث فرهنگی دارند و در بسیاری از داستان‌ها نیز به روابط افراد و چالش‌های اجتماعی پرداخته شده است.
او می گوید: به نظر می‌رسد محیط زیست بخشی از مهم‌ترین چالش‌های جامعه امروز ایران باشد اما بحران‌های مختلف محیط زیستی تنها در گزارش‌های رسانه‌ای جای گرفته‌اند غافل از این که درازای عمر گزارش‌های رسانه‌ای اغلب به یکی دو سال نمی‌رسد اما در داستان است که می‌توان این چالش‌ها و جهان امروز ایرانی را که با بحران‌های محیط زیست دست و پنجه نرم می‌کند ثبت و ماندگار کرد.
وی در بخشی از مقدمه خود بر این کتاب آورده است: مرز گزارش و داستان را آشفته دانسته‌اند. تلاش برای شفاف کردن این مرز کم نبوده ‌است، اما گاهی راهی نیست جز آشفته‌تر کردن آن. کم نیست وقت‌هایی که گزارشی می‌نویسی و هنگام نوشتنش خیال می‌بردت یا واقعیت آن اندازه داستانی است که پایبندی به چارچوب‌های‌ روزنامه‌نگارانه دست‌وپاگیر می‌شود. آن وقت است که به فکر انتشار چنین مجموعه‌داستانی می‌افتی. مجموعه‌ای از داستان‌هایی که همه‌شان ریشه در واقعیتی دارند که پیش‌تر گزارش شده‌ است اما سمت‌وسوی خیال و داستانش جایی در ذهنت مانده و سنگینی می‌کند. مثل آفتابی تند توی چشم می‌زند و مثل جیغ‌های کوتاه در جنگلی تاریک و بارانی تکرار می‌شود.
این کتاب چهارشنبه ۱۰ شهریور ماه طی مراسمی در کافه کتاب آمه با حضور جمعی از اهل قلم، مسئولان، خبرنگاران و فعالان محیط زیست رونمایی شد.
در نشست رونمایی از این اثر، حیدر زاهدی، مدرس فلسفه، منتقد ادبی و روزنامه‌نگار با بیان اینکه ارجاع به واقعیت، روابط بینامتنی، نثر کار شده و جهان جادویی از ویژگی‌های کار مسعود بُربُر است، به فعالیت چندساله وی به عنوان خبرنگار حوزه محیط زیست اشاره و تاکید کرد: همانگونه که او خود در مقدمه کتاب اشاره کرده، مرز گزارش و داستان در آثار او نامشخص است. در گزارش‌ها می‌توان توصیف‌های داستانی را دید و در داستان‌هایش با سویه‌ سهمگین واقعیت رو به رو شد.
وی در ادامه با تأکید بر حضور بینامتنی در مجموعه آثار بُربُر تصریح کرد: در برخی داستان‌های قبلی او می‌دیدید که شخصیتی فرعی در یک داستان به شخصیت اصلی داستانی دیگر بدل می‌شود یا یک مکان مشخص زمینه‌ی داستان‌های مختلفی در زمان‌های مختلف می‌شود. از سوی دیگر ارجاع داستان‌های وی به متون کهن و اسطوره‌های ایرانی و غیرایرانی وجه دیگری از بینامتنی را در آثار او تشکیل می‌دهد.
این منتقد ادبی توضیح داد: برای نمونه در یک داستان که اتفاقاً نثر سده پنجم هجری دارد یکی از شخصیت‌های داستان ابوالفضل بیهقی است. اما شخصیت دیگری که با او رو به رو شده و گفتگویی غیرمستقیم با او دارد یک خبرنگار حوزه میراث فرهنگی است!
زاهدی با تأکید بر اینکه همین ویژگی‌ها جهانی جادویی در آثار بُربُر پدیدمی‌آورد تأکید کرد: در داستان دیگری شما به گفتگوی فردی با یک مار گوش می‌سپرید که روی مار نامی دخترانه نهاده است. این شاید جادویی باورناپذیر باشد اما زمانی که شما از علاقه ویژه بُربُر به مارها آگاهی پیدا کنید حتی در جهانی این اندازه جادویی هم رد واقعیت شما را رها نمی‌کند.
وی در پایان وجه دیگر کار بُربُر را تلخی بی‌پایانی دانست که گاه از سیاهی به طنز نزدیک می‌شود و تصریح کرد: به این ترتیب به نحوی می‌توان آثار او را ذیل عنوان گروتسک نیز دسته بندی کرد هرچند که درگروتسک شما اغلب با طنزی رو به رو هستید که سیاه است اما اینجا سویه طنزی در کار نیست بلکه تلخی و سیاهی آن‌قدر سنگین است که گاه به طنز نزدیک می‌شود.
در ادامه این نشست، اقبال معتضدی، نویسنده، شاعر و مترجم به پیشینه نویسنده در حوزه گردشگری و سفر و تأثیرات این پیشینه بر داستان‌های او پرداخت. علی سرهنگی روزنامه‌نگار نیز بخشی از سخنان خود را به موضوع پیشینه روزنامه‌نگاری بُربُر به ویژه در حوزه محیط زیست و گردشگری و تأثیرات آن بر داستان‌های “اینجا خانه من است” اختصاص داد.
در پایان محمود آموزگار، مدیر نشر کتاب آمه و رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران، در سخنانی فرایندی را که منجر به انتشار این کتاب شد، توضیح داد و تأکید کرد که انتخاب سوژه‌های بکر و تازه، طرح چالش‌های محیط زیستی، انتخاب شخصیت‌هایی از بافت‌های مختلف فرهنگی در کشور و محدود نبودن به کافه‌ها و آپارتمان‌ها از ویژگی‌های مجموعه “اینجا خانه من است” به شمار می‌رود.
آیین رونمایی کتاب “اینجا خانه‌ی من است” با حضور مجید فدایی مدیرکل روابط عمومی سازمان محیط زیست، ژما جواهری پور مشاور آموزش و پژوهش سازمان حفاظت محیط زیست، محمود حسینی زاد نویسنده و مترجم، اقبال معتضدی شاعر، نویسنده و مترجم، علی سرهنگی روزنامه‌نگار، ایرج میلانی مستندساز، حمید خداداد نوازنده و آهنگساز، حیدر زاهدی مدرس فلسفه و منتقد ادبی، علی اکبر حیدری نویسنده، شهرام شهیدی، محمدرضا فرهادی پور، ابراهیم محرابی، احسان محمدی، رضا ساکی، محمود آموزگار مدیر نشر کتاب آمه و جمعی از خبرنگاران و هنرمندان کشور در محل کتاب آمه برگزار شد.
دیبا داودی، مترجم و مولف، نیز در یادداشتی در شبکه اجتماعی “گودریدز” درباره این کتاب نوشت: نکته‌ی بسیار مثبت راجع به این کتاب این است که شبیه به عموم داستان‌های این روزها نیست. خبری از قهوه و چای و خیانت و تلخی و تنهایی و کافه‌نشینی به آن شکلی که در داستان‌های دهه‌ی اخیر نخ‌نما شد، پیدا نمی‌کنیم. خبر از تکرار عشق و عاشقی‌ها هم نیست. در بعضی قسمت‌ها ممکن است رشته‌ی کلام نویسنده را گم کنیم و ناچار شویم به سطور قبل مراجعه کنیم تا متوجه شویم چه اتفاقی در حال رخ دادن است اما آنقدر موضوع داستان‌ها بکر و متفاوت است که “اینجا خانه ی من است” را تبدیل به کتابی مناسب برای پیشنهاد دادن می‌کند.
کتاب در حال و هوای ایران واقعی‌ست. همه‌ی شخصیت‌ها درگیر لهجه‌ی تهرانی نیستند. به فراخور شهر و روستایشان فعل و فاعل‌ها را پیش و پس می‌گویند. می‌شود رد و نشان گوشه‌های کمتر دیده شده‌ی ایران زیبا را در آن جست. می‌شود با شخصیت‌هایی مواجه شد که شبیه ما هستند. اشتباه می‌کنند. دیوانه می‌شوند. قدرت تصمیم‌گیری ندارند و هر چه هست، معمولی‌اند. شبیه به خودمان. نویسنده در بعضی داستان‌ها با تسلطی ستودنی می‌کوشد با نثری کهن به ما یادآور شود همه‌ی آنچه ما در دایره واژگان این روزهایمان گنجانده‌ایم شاید حتی کنجی کوچک از این قالی تماشایی و رنگارنگ زبان گوش‌نواز فارسی هم نیست.
کتاب با طرح جلدی که به خوبی نشانگر محتوای آن است، در ۱۶۸ صفحه و شمارگان ۱۰۰۰ نسخه به قیمت ۱۲ هزار تومان راهی بازار شده است.