مقدمه، تقریظ و تأیید بزرگان علم فلسفه و حکمت ایران از آثار استاد ابراهیم والی دراچیان

نمانامه: استاد ابراهیم والی دراچیان نویسنده، ادیب، شاعر و پژوهشگر حوزه فلسفه که دارای آثار متعددی در زمینۀ ادبیات، شعر حکمت و فلسفه است؛ در کتاب جدید خود به نام «آنسوتر» که در زمینه فلسفه اثری ابداعی و به شیوه نگارش خاص که برگرفته از هیچ مکتب فلسفی و یا تحلیل دیگر فلسفه ها هم از لحاظ مضمون و هم از لحاظ نوع نگارش نمی باشد و تولید فکر و اندیشه نو می کند و در نوع خود بنیان یک فلسفه جدید به این معنا که فلسفه را نه به زبان پیچیده فلسفی بلکه به زبان ادبیات فصیح  نثرگونه و همه فهم بیان کرده است.

پروفسور سید حسن امین : حقوقدان، فلسفه دان، ادیب، نویسنده و مترجم، صاحب کرسی استاد تمام در دانشگاه گلاسکو در بریتانیا، دادستان شهر گلاسکو در دهه ۱۹۹۰ ، وکیل دادگاه عالی اتحادیه اروپا و دادگاه حقوق بشر اروپایی، مدیر مؤسسه دایره المعارف ایران، مدیر مسؤل ماهنامه حافظ و صاحب کتاب شاهنامه امین و آثار بسیار دیگر.

باسمه تعالی

مقدمه و تقریظ به قلم پروفسور سید حسن امین :  –  سه کتاب پرآب و تاب و شکیل و خوش چاپ از نویسنده واحد و اهل ادب و آداب به نام نامی ابراهیم والی دراچیان قریب چهل روز پیش به اهتمام دوست صاحب قلم و با کمال خودم جناب استاد خردمند آقای برومند شکری دریافت داشتم. با عناوین آنسوتر ، رسم آدمیت و سرچشمه های حکمت که به قصد مطالعه و استفاده نگاهی ژرف افکندم : این کتاب ها کتاب معمولی نیست که به شکل متعارف اهل کتاب و تألیف ، مقدمه ، متن ، نتیجه ، فهرست منابع و فهرست موضوعی داشته باشد بلکه هر سه کتاب گنجینه هایی از «کلمات قصار» یا «امثال و حکم» است که هر خواننده اعم از مبتدی منتهی یا شاگرد یا استاد می تواند آنها را نه تنها از اول به آخر بلکه از آخر به اول یا از وسط به راست و چپ یا از بالا به پایین یا از پایین به بالا بخواند و در هر حال از پند و اندرز یا تأملات و تفکرات مندرج در آن کلمات قصار بهره مند شود .

۲ـ «کلمات قصار» و به تعبیر نویسنده «سخنان حکیمانه» این هر سه کتاب مستطاب به دلالت اینکه هیچ یک از آنها نام گوینده و نویسنده ای را به دنبال ندارد و نیز این کتاب از هر گونه مرجع ومنبع و مستندی خالی است به قول قدما «تصنیف» است نه «تألیف» ؛ یعنی حاصل تفکر و اندیشه صاحب اثر است نه برگزیده از کلام شفاهی یا مکتوب دیگر بزرگان علم و ادب و حکمت و معرفت.

۳ـ بنابراین استاد ابراهیم والی دراچیان می تواند با کمال شجاعت و شهامت بگوید این هشت هزار سخن حکیمانه را از روی دست کسی کپی نکرده و خرد فرید و شخص شخیص خودش با اندیشه ورزی شخصی ، به این معانی رفیع و مضامین منیع رسیده است و عبارات را خودش انشاء کرده است اما چون هیچ کس قادر به استقصاء تام در ریشه یابی این مضامین در سطح جهان نیست احتیاط علمی حکم می کند که از باب «توارد» این احتمال می رود که همین مفاهیم و مضامین ممکن است پیش از این نویسنده یا هم زمان با او به ذهن دیگری از افراد نوع انسان خطور کرده باشد به ویژه که برای بیان مضمون واحد، از کلمه ها و تعبیرهای متفاوت استفاده کرد و «سخن حکیمانه و غیر تکراری» ناظر به مفهوم و محتوا است نه الفاظ و عبارات.

با این همه مقدمات و احتیاطات این بنده کمترین سید حسن امین در مقام یک تن از اهل معرفت و یقین ، استاد ابراهیم والی دراچیان را می ستایم که توانسته است بیش از هشت هزار سخن حکیمانه را با عبارات سُخته و پخته و در عین حال روان و همه کس فهم در سه جلد کتاب خوش چاپ به ما فارسی زبانان درون مرز و برون مرز عرضه کند و در حقیقت با کلماتی کوتاه و حکیمانه ، محصول فکر و اندیشه اش را به منظور سودرسانی به دیگران در طبق اخلاص بگذارد و چیزی به میراث معنوی و «حکمت عملی» حکیمان ایرانشهری و فیلسوفان متأله و اخلاق مدار بیفزاید.

در اینجا چون به مبحث حکمت و فلسفه نزدیک شدم بی مناسب نمی دانم سخنم را با این شعر عربی پایان دهم که : کلّما ادّبنی الدهر ، أرانی قدر جهلی. والسلام

                                                                                  پروفسور سید حسن امین

                                                                                   تهران ـ فروردین۱۳۹۸

 

دکتر سید یحیی یثربی :  مفسر قرآن، فیلسوف، عرفان شناس، استاد تمام فلسفه و کلام اسلامی در دانشگاه علامه طباطبایی  است که از سال ۱۳۳۷ تا ۱۳۴۶ دروس فلسفی و فقهی را در حوزه علمیه قم نزد علامه طباطبایی و آیت الله علامه جعفر سبحانی و دکترای رشته فلسفه و حکمت اسلامی را در دانشگاه تهران سپری کرده است. برخی تألیفات : عرفان عملی در اسلام ، فلسفه عرفان ، ترجمه الهیات نجات ابن سینا با مقدمه و تعلیقات ، مفاهیم فلسفی در ادبیات فارسی  فلسفه مشاء ، حکمت اشراق سهروردی و بسیاری آثار دیگر .

 

باسمه تعالی

تقریظ استاد یثربی :  برادر ارجمندم جناب آقای ابراهیم والی دراچیان دام توفیقه

با آرزوی توفیق و شادکامی برای شما نوشته های جنابعالی در قالب کتاب های « رسم آدمیت »

سرچشمه های حکمت و آنسوتر را ملاحظه نمودم .همگی ذوقی ، نکته آموز و امید بخش هستند

و ترویج محبت و امید و توجه به عقل و اندیشه همراه با ذوق هنری دارند ، عشق به مردم همیشه سازنده است.

موفق باشید.

دکتر سید یحیی یثربی

۱۱/۱۲/۹۷

     قابل ذکراست کتابهای استاد ابراهیم والی دراچیان تنها آثاری هستند که تاکنون استاد یثربی برآنها تقریظ نوشته است.

 

دکتر رضا داوری اردکانی : فیلسوف و متفکر ایرانی و استاد بازنشسته گروه فلسفه دانشگاه تهران است. استاد داوری اردکانی از بدو تأسیس فرهنگستان علوم «۱۳۸۶» عضو پیوسته فرهنگستان علوم است و از سال ۱۳۷۷ تاکنون ریاست فرهنگستان را برعهده دارد. او از چهره های شاخص در حوزۀ نظریه پردازی فرهنگی و اندیشه فلسفی به شمار می آید. دیگر عناوین استاد داوری اردکانی ، عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی ، عضو شورای عالی علمی مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی و از اعضای هیئت مؤسسه انجمن فلسفه میان فرهنگی ایران است.

 

باسمه تعالی

تقریظ استاد داوری اردکانی : جناب آقای ابراهیم والی دراچیان سلام علیکم ممنونم برای سه مجلد از آثار خود از جمله «آنسوتر». شما در وصف این کتاب آن را کتابی برای رسیدن به فراسوی اندیشه ها خوانده اید. گمان می کنم مقصود اینست که همه خوانندگان هر اندیشه و رأی و نظری داشته باشند با آنچه شما در کتابتان آورده اید مخالفتی نخواهند داشت. کاری که شما کرده اید گرانبهاست و از آن درس ها می‌توان آموخت . شما کتاب خود را متضمن سخنان حکیمانه ، فلسفی و غیر تکراری دانسته اید . سخن اگر شعر و حکمت باشد هر روز و در هر جا تکرار شود تکراری نیست این سخنان بی مایه است که به تقلید تکرار می شود .این وصف غیر تکراری خاصِ سخن شعر و حکمت است. برای جنابعالی آرزوی توفیق بیشتر می کنم و امیدوارم فرصت و مجال داشته باشم که همه عبارات و مضامین آثار شما را بخوانم و اگر بتوانم از آنها درس بیاموزم.

دکتر رضا داوری اردکانی

ریاست فرهنگستان علوم

۱۸/۲/۹۸

 

پروفسور مهدی گلشنی : پدر فلسفه ایران ، چهره ماندگار فیزیک ، رئیس سابق دانشکده فیزیک دانشگاه صنعتی شریف ، برنده دو جایزه کتاب سال ، بنیانگذار گروه فلسفه علم دانشگاه شریف ، رئیس سابق پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی ،  رئیس گروه علوم پایه فرهنگستان علوم ، عضو وابسته ارشد مرکز بین المللی فیزیک نظری در تریست ایتالیا، عضو آکادمی علوم جهان اسلام ، عضو انجمن اروپایی علم الهیات و علوم طبیعی (برکلی آمریکا) عضو مؤسس انجمن بین المللی علم و دین (کمبریج ، بریتانیا) دارنده نشان درجه یک از مجمع عمومی فرهنگستان علوم .

باسمه تعالی

کتاب آنسوتر مطالعه شد در این کتاب نویسنده سعی کرده بود در موارد و موضوعات متنوعی جملات حکمت آمیزی را تألیف نماید تا تذکری برای خوانندگان بوجود بیاورد. این تذکرات برخی مربوط به ابعاد غیر مادی انسان و تذکراتی در باب مرگ بوده و برخی تذکراتی در مورد مسائل روزمره زندگی بوده و نویسنده تلاش کرده است که خواننده با خواندن این جملات کوتاه فکرش وسیع تر گردد و به ابعاد دیگر هستی هم توجه کند.

همچنین در میان این جملات، بعضی عبارات بسیار زیبایی هم وجود دارد که برای من لذت بخش بود.

پیرامون کتاب سرچشمه های حکمت : در کتاب سرچشمه های حکمت سخنان حکیمانه و نغز بسیار است و تعداد زیادی از آنها شعف زا و تأمل برانگیز می‌باشد.

این کتاب نسبت به کتاب آنسوتر از روانی بهتری برخوردار است و ارتباط بهتری با مخاطب برقرار می‌کند.

و اما پیرامون کتاب رسم آدمیت : کتاب رسم آدمیت شامل بعضی جملات حکمت آمیز و آموزنده است و تلاش نویسنده محترم در انتخاب چنین جملاتی قابل تحسین می‌باشد.

توفیق نویسنده محترم را از خداوند متعال مسألت دارم.

                                                                                          پروفسور مهدی گلشنی

                                                                                                                ۱۵/۳/۹۸

 

دکتر نجفقلی حبیبی : پژوهشگر فلسفه اسلامی، عضو هیئت امنای سازمان اسناد کتابخانه‌های ملی ایران ، عضو سابق شورای گسترش آموزش عالی ، مدیر گروه فلسفه و حکمت اسلامی در دانشگده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران ، عضو شورای بازنگری قانون اساسی با حکم امام خمینی ره بنیانگذار دانشگاه تربیت مدرس و مؤسس دانشگاه علوم قضایی ایران ، رئیس پیشین دانشگاه علامه طباطبایی ، رئیس پیشین دانشگاه الزهرا.

باسمه تعالی

نقدی بر کتاب آنسوتر

اثر نویسنده جوان و فاضل استاد ابراهیم والی دراچیان

انسان موجود عجیبی است معجونی از صفات حیوانی و فرشتگی با ظرفیت شگفت انگیز که در قرآن مجید در قبال پرسش فرشتگان که چرا خدا انسان را آفریده جواب فرمود «انی اعلم ما لا تعلمون» اگر آدمی بر مبنای آدمیت حرکت کند ظرفیت رشد او بی پایان است و به قول سعدی «رسد آدمی به جایی که بجز خدا نبیند »

و اگر به خود نیندیشد و از خود مراقبت نکند چنان پست شود که در قرآن مجید چنین وصف شده است «اولئک کلاانعام بل هم أضل» پس آدمی می‌تواند این شود یا آن باشد.

برای هر دو بُعد وجودی آدمی امکانات فراوانی در نهاد او تعبیه شده است و نیز «اختیار» تا کدام را برگزیند. در عین حال راهنمایانی برای حرکت او به کمال انسانی در اختیارش نهاده اند . راهنمایی در درون او وانهاده اند که همیشه همراه اوست یعنی «عقل». شهوات مختلف نیز در نهاد او به کارند تا اگر تحت فرمان عقل کار نند انسانیت او بارور شود اگر عقل را به فرمان خود درآورند سقوط او را میسر سازند.

پیامبران الهی و انسانهایی که به مقام دانایی و والایی رسیده اند همواره کوشیده اند تا راه را از بیراهه مشخص کنند تا دیگر همنوعان دچار لغزش نشوند و راه را از بیراهه تمیز دهند و چنین است که برای راهنمایی انسان انواع حکمت نامه ها و اندرزنامه ها در قالب های گوناگون شعر و داستان و مواعظ  و کلمات قصار پدید آمده است که هر کدام به نوعی و به زبانی سخن گفته اند. همه کوشیده اند تا آدمیان را متوجه ظرفیت های خود کنند و به هوشیاری آنان در مسیر زندگی فردی و اجتماعی بیفزایند . مثلا در زبان فارسی فردوسی به شعر حماسی و سنایی و مولوی به زبانی دیگر و کلیله و دمنه از زبان حیوانات و گلستان سعدی به نظم و نثر و با آهنگی دیگر سخن گفته اند و خواجه عبدالله انصاری با مناجاتش و عمر خیّام با رباعیات و البته خواجه نصیر الدین طوسی در اخلاق ناصری و رساله اوصاف الاشراف و رساله آغاز و انجام به سبکی دیگر و هزاران بزرگ در فرهنگ ما و فرهنگ های دیگر هر یک به فراخور زمانه خود کارخویش کرده‌اند.

نمی خواهم بگویم که جناب ابراهیم والی دراچیان به کار آن بزرگان پهلو می زند بلکه می خواهم بگویم این جوان فرهیخته نیز کوشیده است به دنبال این قافله عظیم از رهبران معنوی و فکری و با بهره گیری از زبان فارسی و بیان دقیق حکمت آن بزرگان برای سعادت انسان و بارور کردن اندیشه های آدمی و البته به زبان امروز و قالبی و قلمی این زمانی تلاشی کند؛ تلاشی حرکت آفرین تا شاید به عقل کسی تلنگری بزند و در اندیشه دیگری پرسشی ایجاد کند و بیراهه روی را به راه متوجه سازد. نیک پیداست که دغدغه نجات انسانها او را بر این تکاپو وا داشته است و این چه نیکو دغدغه‌ای است. از سخن او بر می آید که امیدوار است چشم عقل خوانندگان خود را به افقهای دورتر باز کند تا به امید رسیدن به افقهای روشن گامهای استوار و مطمئن‌تری بردارند. و ما برای موفقیت ایشان دعا می‌کنیم.

 

                                                                                     دکتر نجفقلی حبیبی

                                                                                عضو هیئت علمی بازنشسته دانشگاه تهران

                                                                                                                 ۱۸/۳/۱۳۹۸

 

دکتر منوچهر صدوقی‌سها:  نویسنده، پژوهشگر فلسفه و عرفان پژوه می باشد که بعد از تحصیلات دانشگاهی در حوزه علمیه تا مراحل عالی عرفان و فلسفه ادامه داد و هم اکنون علاوه بر وکالت دادگستری در برخی دانشگاه های معتبر کشور تدریس می‌کند. ایشان همچنین داماد علامه محمدتقی جعفری می‌باشد.

هوالحق

تقریظ استاد صدوقی سها: هنوزا هنوز، حدّ منطقی انسان را «حیوان ناطق» می‌دانند و معلوم است که به «ناطق» همانا «متفکر» مراد میدارند و نه «سخن گو» و در این میان، نکته‌ای هست و این است آن، که هر آنچه که هست جز این نیست که صرف تفکر است که محل عنایت است و حکما تفکر موصل به واقع البته این معنی هم به جای خویش محفوظ است که اگر تفکری موصل به یقین افتاد، واجد شرایط ارزشی خواهد آمد مضاعف و حکم ظاهر را همین معنی است و یعنی عنایت به صرف تفکر که از این ابیات حضرت خداوندگار روم هم رخی می‌نماید و چشمکی می‌زند:

لنگ و لوک و خفته شکل و  بی‌ادب       سوی او می عژ  و او را می طلب

دوست   دارد   یار   این   آشفتگی         کوشــش بیهوده به   از خفتگی

اندر این ره می‌تراش و می‌خراش            تا  دم   آخر  دمی فارغ مباش

به عنوان ،تقریظی بر کتاب «آنسوتر» که افروخته خاطر عاطر آقای ابراهیم والی‌دراچیان است می‌چرخانم ظهور سخنی که به صدر مقال بیاوردم به دیده اندرم به شدّت وحدّت در می‌شود و برخی از اندیشه‌های این شخص شخیص را نیز واجد همان ارزش مضاعف معهود در می‌یابم اندیشه‌هایی که دیری در این گنبد دوّار خواهد ماند از آنکه اشعاری (اشاره) می‌دارد به حقایق ثابت و معلوم می‌آورد که وصول به ساحت دریافت ثباتات ولو به نحو جزئی و به مصطلح اهل منطق به نحو موجبۀ جزئیه از طریق همین تفکر محضی که محلّ کلام آمد در حیطه امکان می‌افتد مثل را می اندیشد و می‌آورد که:

«آیا می‌توان به تمام پرسش ها پاسخ داد؟ آری آنگاه که قصد اثبات نادانی خویش را داریم»

و آنگاه از ساحت خطابیّات فراتر می‌شود و به ساحت برهانیّات اندر می‌رسد و می‌گوید:

«خارج از ظرفیت آدمی است که بر درک تمام حقایق فائق آید چرا که خود قسمتی از حقیقت مطلق است و بر خلاف کلّّ، جزء هرگز نمی‌تواند درک کاملی از کلّ داشته باشد.» کتاب آنسوتر جمله ۱۰۳

و جز این نمی گویم که:  «ای وقت تو خوش که وقت ما را کردی خوش»

و وقتم خوشتر می شود گاهی که در می یابم که از « بُرونِ نظر » روی در «درون عمل» آورده است و مثل را می‌گوید که:

«پیمودن مسیر زندگی مستلزم آن است که آدمی از گذرگاه حال عبور کند غافل از اینکه آدمی هرگز به آینده نمی رسد و هر چه هست “زمان حال”  است  » کتاب آنسوتر جمله۱۳۶

و برتر از آن که:

« یکی می گوید:من نمی خواهم بمیرم، دیگری می گوید من نمی توانم نمیرم، هر دو خواهند مُرد امّا یکی آسوده و آرام و دیگری هراسناک و لرزان»

و آوا برمی آورم که زهازه و خِهاخه! این سخن و امثال آن هم هر چند هم که اندکی آورده باشی می نماید که پرتویی از نور سخن حقّ  حقّت کلمه و اولیاء عظام علیهم السلام بر سخن و بل که بر دل تو می تابد و هنئیٌ لارباب النعیم نعیمهم.

و کتب الاّ شئ سُها

  عفی الله عنه۲۶/۰۳/۱۳۹۸

قابل ذکر است این اساتید ارجمند و دانشمندان گراسنگ همگی از بزرگان ، مفاخر و استوانه های علمی ، فرهنگی و فلسفی ایران و جهان با آثار فراوان می باشند .

همچنین تشکر و عذرخواهی از دیگر اساتیدِ بنام که پیرامون آثار ابراهیم والی دراچیان قلم فرسایی نمودند و دیگر مجال نشد در این مقال از ایشان نامی برده شود. لذا ان شاءالله در گزارش بعدی از این بزرگان یاد خواهد شد.