نقد فیلم سقف دودی ساخته پوران درخشنده

پایگاه خبری نمانامه:

کارگردان: پوران درخشنده
نویسنده : پوران درخشنده

بازیگران : فرهاد اصلانی، مریلا زارعی، بهنوش طباطبایی، هوشنگ توکلی، مریم بوبانی، هادی مرزبان، فریبا متخصص، شهرام حقیقت دوست، رسول نجفیان، نفیسه روشن، آزیتا حاجیان، حسام نواب صفوی، فرشید زارعی‌فرد

خلاصه داستان : شیرین که در زندگی خانوادگی با فرزند و همسرش به تدریج دچار مشکل می شود، به دنبال پیدا کردن راهی برای ایجاد ارتباط با آنهاست، که موفق نمی شود و به بحران می رسد. تلاش مجدد او برای برون رفت او از این بحران او را با چالش جدیدی رو به رو می کند.در مواجهه با آثار فیلمسازان مطرح سینما لازم است تا کمی سختگیرانه تر نظر داد. دلیل این امر بدون شک سطح انتظاراتی است که در گذشته فیلمساز از بینندگانش برآورده ساخته و برای آثار بعدی در آنان ایجاد کرده است. این امر به گونه ای است که ما انتظار داریم هر اثر با بهرهگیری از تجربیات اثر پیشین و عوامل موفقیتش نمایش بی عیب و نقص تری ارائه دهد. با این مقدمه وقت آن است تا کمی در مورد آخرین اثر پوران درخشنده بیشتر درنگ کنیم. در ابتدای امر و بدون تردید باید اذعان داشت که “زیر سقف دودی” عاری از نمایش تجربیات و عوامل موفقیت اثر پیشین فیلمساز و حتی به طور کلی تجربیات دوران کاری فیلمساز است. به نظر می رسد در این اثر درخشنده بیش از آن که به عنوان یک کارگردان یا تهیهکننده یا حتی نویسنده ی سینمایی حضور داشته باشد به عنوان یک مشاور خانواده و یک روانشناس حضور داشته است. شاید بهتر بود به جای نقد سینمایی این فیلم به نقد روانشناختی آن پرداخته شود، چراکه این اثر حتی به سختی قادر به نمایش حداقل های یک اثر سینمایی است.
فیلم دارای روایتی ساده و عاری از پیچیدگی های جذابی است که ذهن بیننده را درگیر داستان خود کند. فیلمنامه با روایت چند قصه به موازات هم سعی در تقویت بُعد واقعگرایی و رئال داستان دارد، گویی که بیننده با دیدن آن متوجه شباهت داستان گویی با زندگی واقعی شود و با فیلم به این همانی بپردازد. اما متاسفانه ضعف فیلمنامه در همین امر نیز مشهود است، به شکلی که فیلم تنها نمایشی سطحی از زندگی شخصیت هایش دارد و هیچ تلاشی در جهت نمایش ابعاد مختلف شخصیتی آنها و روابط موجود میان آنها نمیکند و به سختی به آنان نزدیک می شود. دیالوگ ها و مونولوگ های فیلم به جای تلاش در اثرگذاری هرچه بیشتر بر بیننده و پیشبرد روایت قصه، تنها یک هدف را دنبال میکند و آن رساندن پیام های آموزنده است. این مسئله در بخش هایی از فیلم تا مرز آزاردهندگی نیز پیش می رود و بیننده را از سالن سینما و در حال تماشای یک اثر سینمایی به جلوی تلویزیون و در حال تماشای برنامه ی خانواده پرتاب میکند! وجود شخصیت هایی تک بعدی در فیلم و عدم شخصیت پردازی و نمایش عمیقتر نقش ها نیز، در راستای رساندن پیام های آموزنده به بیننده، به نظر می رسد.

رابطه ی میان بهرام، رعنا و شیرین که به سختی می توان نام مثلث عشقی بر آن گذاشت به نوعی سوژهی اصلی فیلم قلمداد میشود. هرچند که تک بعدی بودن غیرقابل توجیه شخصیت ها موجب خنثی کردن نمایش عمق زندگی یک خانواده را دارد. در اصل فیلم برای به تصویر کشیدن یک اثر خانوادگی که در تلاش برای نمایش یک معضل میان روابط اعضای خانواده است نیاز به تعریف شخصیت های خاکستری تر و نه تک بعدی را دارد. مسئله ی مهمی که فیلمساز در میان گنجاندن انبوه پیامهای اخلاقی در دهان شخصیت هایش، فراموش کرده است.

از جنبه ی بصری نیز “زیر سقف دودی” غنای کافی یک اثر سینمایی را ندارد و فیلم از نظر تصویری نیز چیزی برای عرضه از خود نشان نمی دهد. شاید هدف کلوزآپ های متعدد در فیلم بیش از آن که نمایش دقیق تری از سوژه باشد، تلاشی برای عدم نمایش میزانسن های تعریف نشده و موثر است که این مهم نیز به نظر محصول در نظر نگرفتن بعد بصری اثر در فیلمنامه است.

مجموعه ای از این نقاط ضعف در بازی ها نیز قابل مشاهده است و بازیگران در تلاششان برای ایفای نقش ها موفق ظاهر نمیشوند. هرچند که این تلاش برای نمایش یک بازی اثرگذار حداقل در مریلا زارعی دیده می شود اما حفره های نقش شیرین مانع از اثرگذاری جذابیت های بازیگری او، در فیلم است. فرهاد اصلانی نیز که به واسطه ی نقشش گهگاهی بیننده را به یاد “زندگی خصوصی” می اندازد در اینجا نمایش موثری از خود مقابل دوربین نمی برد.

هرچند که نام بازیگران سرشناس و فیلمسازی چون پوران درخشنده که خصوصاً با “هیس! دخترها فریاد نمی زنند” به خوبی در میان افکار مردم رسوخ کرد، کافیست تا بینندگان را به سینما بکشاند، اما فیلم قادر به برآورده ساختن کمترین انتظارات بیننده از سینما را نیز ندارد. همانطور که پیشتر اشاره شد شاید فیلم از جنبه ی روانشناختی، که تلاشی قابل تحسین برای پرداختن به موضوعات خانواده در جامعه را دارد، نقدهای مثبت بیشتری دریافت کند، اما متاسفانه بر پردهی نقره ای حرفی برای گفتن ندارد. شاید لازم بود پوران درخشنده با تأمل و صرف زمان بیشتری حاصل تحقیقاتش در حوزهی خانواده را به سینما بیاورد تا شاهد اثری پخته و در حد انتظاری از او باشیم.

منتقد: سیاوش معمار