نگاهی به کارنامه هنری آکیرا کوروساوا

به قلم: علی ناصری 

پایگاه خبری نمانامه: کورساوا در سال ۱۹۳۶ وارد صنعت فیلمسازی ژاپن شد. بعد از سال ها کار به عنوان دستیار کارگردان و فیلمنامه نویس در طول جنگ جهانی دوم اولین فیلم اکشن محبوب خود را ساخت. بعد از پایان جنگ فیلم «فرشته مست» را ساخت که مورد تحسین منتقدان قرار گرفت، در این فیلم کورساوا از ۱۰ بازیگر ناشناخته استفاده کرد. توشیرو میفونه که در این فیلم به عنوان نقش اصلی بازی کرد از کروساوا به عنوان یکی از مهمترین فیلمسازان جوان ژاپن یاد کرد. این دو مرد در آینده در ۱۵ فیلم دیگر با هم همکاری کردند.

سبک کار کوروساوا در خدمت هدف او یعنی بازآفرینی شاعرانهٔ واقعیت بود. او به استفاده از عدسی‌ های بسته علاقه داشت که تصویر را اندکی «نرم» می‌کند و اجازه می‌دهد که چهره بازیگر از فاصله دور گرفته شود. دوربین نباید زیادی به هنرپیشه نزدیک شود و در بازی او مزاحمت ایجاد کند.

در فیلمبرداری معمولاً از چند دوربین استفاده می‌کرد، تا بازی هنرپیشه با جابه‌جایی و دخالت مداوم دوربین مختل نشود و حس بازی از بین نرود. این شیوه دست او را در مونتاژ فیلم نیز که معمولاً خودش انجام می‌داد، باز می‌گذاشت.

کوروساوا استادی کمال‌گرا بود و برای رسیدن به بهترین تأثیرات سینمایی به‌طور مداوم و خستگی‌ناپذیر یک صحنه را تکرار می‌کرد، و گاه بازیگران و همکاران فنی خود را می‌آزرد. او همیشه با گروهی معین کار می‌کرد که او را می‌شناختند و از ذوق و سلیقه او باخبر بودند. کوروساوا نیز از ظرفیت‌ها و توانایی‌های آن‌ها اطلاع کافی داشت.

بهمن ارک کارگردان سینما که سال گذشته با فیلم سینمایی «پوست» در سی و هشتمین جشنواره فیلم فجر حضور داشت گفت: کوروساوا یکی از بهترین کارگردان های دنیا است. چند فیلمساز هستند که من تأثیر بسیاری از آنها گرفته ام و یکی از این فیلمسازان کوروساوا است. او قطعاً یکی از سینماگران مهم تاریخ با جایگاهی ویژه است.

وی ادامه داد: کوروساوا کارگردان جهانی ژاپن که سینمای این کشور را نیز جهانی کرد در عین حال یک کارگردان اصیل با فیلم هایی ساخته شده از داستان هایی عمیق و مضامینی تاریخی درباره کشور خود است. او مضامین عمیق ژاپنی را با زبان جهانی و کلاژهایی از آثار ادبی مهم دنیا مثل «مکبث» در هم آمیخته و به تنهایی یک مولتی فرهنگ یا در واقع بینافرهنگ ساخته است.

ارک خاطرنشان کرد: تنها فیلمسازانی چون کوروساوا هستند که در خود می مانند اما سینمایی ارائه می دهند که جهانی است. هنر اینگونه سینماگران قطعاً یک هنر انحصاری است که مربوط به او است. ژاپن فیلمسازان مهم بسیاری مثل اوزو دارد که با وجود ویژگی های بسیار خوب آثارشان نمی توانند در جایگاه منحصر به فرد کوروساوا قرار بگیرند. در بین آثار این کارگردان فیلم هایی چون «راشومون»، «درسو یوزالا» و «هفت سامورایی» برای من بسیار الهام بخش بودند اما واقعاً می توانم بگویم که تمام فیلم های او می توانند برای علاقه مندان به سینما کلاس درس باشند.

وی افزود: قطعاً از فیلمسازی چون کوروساوا بسیار الگو گرفته ام و اگر بخواهیم در فیلم هایم مروری دقیق و کنکاشی در جزئیات داشته باشیم تأثیرات کوروساوا را می توانیم پیدا کنیم. او کارگردانی آرام بدون زیورآلات تصویری است که کارگردان های دیگر می خواهند استفاده کنند، او استاد میزانسن است و قاب بندی و حرکت دوربینش با دلیل انتخاب شده و از همه ابزارهای سینما به درستی استفاده کرده است. فیلم های او هم در ساحت زیبایی و هم در ساحت سادگی قرار می‌ گیرند و می توان او را از این منظر فیلمسازی خاص در تاریخ دانست.

کارگردان فیلم سینمایی «پوست» در پایان تأکید کرد: قطعاً آکیرا کوروساوا بزرگترین فیلمساز تاریخ آسیا است. آسیا فیلمسازان بزرگی چون عباس کیارستمی، یاسوجیرو ازو، کنجی میزوگوچی و… دارد اما جایگاه کوروساوا یک جایگاه دست نیافتنی و ویژه است. او در شکلگیری سینمای آسیا و ارائه آن به جهان نقش ویژه ای دارد و بیشترین تأثیری که سینمای جهان از آسیا داشته مربوط به آثار این کارگردان می شود. امروز فیلمسازانی چون کیم کی دوک و بونگ جون هو نیز کارگردانانی هستند که حرفی برای گفتن دارند و فکر می کنم می توان کم کم آنها را نیز از سینمای آسیا در بین بهترین فیلمسازان جهان قرار داد.