کتاب «تاریخ ملل» نوشته پیتر فورتادو

«پیتر فورتادو»، پژوهشگر و تاریخ‌نگار بریتانیایی، بیشتر با گردآوری و ویراستاری مجموعه‌های تاریخی درباره کشورها، دوره‌ها و رویداد‌های مختلف شناخته میشود که اکثر آن‌ها با هدف جلب مخاطبان عام به مطالعه تاریخ نوشته شده اند. یکی از مشهورترین این مجموعه‌ها به سرپرستی فورتادو، کتاب خواندنی «تاریخ ملل» است با عنوان فرعی «چگونه هویت ملت‌ها شکل گرفت».

کتاب بایک پیشگفتار کوتاه و مهم در باب روش تاریخ‌نگاریِ آن به قلم ویراستار مجموعه یعنی پیتر فورتادو آغاز می‌شود. سپس فصول پیاپی با مقالات تمدن‌های باستانی مانند مصر، ایران، هند، یونان و چین آغاز میشوند.

در ادامه، ملت‌های اروپایی بزرگ تا ایرلند و ترکیه و چک مورد بررسی قرار میگیرند، به ملل اصلی قاره آمریکا میرسیم و در نهایت کتاب با مقالات مربوط به ژاپن و آلمان پایان می‌یابد. منابعی برای مطالعه بیشتر نیز در پایان کتاب ضمیمه شده است.

بررسی تاریخ هرکدام از این کشور‌ها نهایتا در حدود ۱۰ صفحه صورت گرفته است و با خلاصه فشرده‌ای از وقایع در فرمی خطی و بعضا تحلیلی روبرو هستیم که تا حد زیادی نیز قابل اتکاست.

گاهشمار وقایعِ تاریخ هر ملت به همراه چند تصویر مهم از وقایع ذکر شده در متن نیز در هر بخش به چشم میخورد که به جذابیت کتاب افزوده است. با وجود بهره‌گیری از نویسندگان مختلف با زبان‌ها و فرهنگ‌های متنوع، که کاملا به طور شخصی (و نه دانشنامه ای) و با لحن خود مقالات را نوشته‌اند، کل مجموعه رویکرد و فرم یکسانی دارد.

فورتادو اعتقاد دارد تاریخ جهان به صورت آکادمیک، توسط اندیشمندان و مورخان بار‌ها به رشته تحریر درآمده است و بسیاری از آثار ایشان به دلیل رویکرد ایدئولوژیک یا فرضیات خاص و پروژه ای، نتوانسته‌اند حق مطلب را ادا کنند یا بعضا، بسیار مناقشه برانگیز شده‌اند. درمواردی دیگر، بسیاری از تاریخ‌نگاران برای همه بخش‌های جهان از یک رویکرد و لنز استفاده کرده‌اند و به اعتقاد فورتادو همه این‌ها یا اکثرشان به خطا رفته‌اند.

فورتادو میگوید در هر کشور و ملتی فارغ از فراز و نشیب‌های تاریخی آن، در این لحظه و اکنون چیزی وجود دارد که مدتهاست در آنجا قرار داشته و دارد.

به عبارتی تاریخ، ساخته دولت‌ها نیست بلکه آن را باید در شهر‌ها و داستان‌هایی یافت که مردمان برای فرزندان خود نقل میکنند و در خیابانها، موزه‌ها و یادمان‌های جنگ میتوان سراغ آن را گرفت. تاریخی که به راحتی پذیرفته میشود و منابعش را میتوان در سطح جامعه مشاهده کرد.

به این ترتیب مجموعه وی سعی دارد با استفاده از مورخان و اندیشمندان برجسته هر کشور و نگاه و رویکردی که در خودِ آن کشور و ملت وجود دارد دست به ارائه یک تاریخ بسیار خلاصه و فشرده زند. کتاب «تاریخ ملل» تا حدود زیادی به این مهم دست یافته و نوشتار‌هایی ارزشمند، مفید، خلاصه و خواندنی را از ۲۷ نویسنده و ملت مختلف گرد هم آورده است.

گفتنی است بخش مربوط به ایران در این کتاب توسط همایون کاتوزیان به رشته تحریر درآمده است. کتاب خواندنی «تاریخ ملل» در نمایشگاه بین‌المللی تهران در سال ۱۳۹۶ در میان پرفروشترین عناوین قرار گرفت و در عرض ۲ سال به چاپ سوم رسیده است.

«تاریخ ملل» اثر پیتر فورتادو با عنوان فرعی «چگونه هویت ملت‌ها شکل گرفت» توسط مهدی حقیقت خواه ترجمه شده است و نشر ققنوس چاپ سوم آن را در ۳۲۶ صفحه و با قیمت ۴۲.۰۰۰ تومان عرضه کرده است.

از مقدمه کتاب: “این عبارت به یک کلیشه تبدیل شده است که گذشته، یک «کشور بیگانه» است، جایی که مردم جور دیگری فکر میکنند. اگر ما نتوانیم درک کنیم که دیگران درباره گذشته خود چگونه می‌اندیشند و احساس میکنند، قادر به درک آن‌ها نخواهیم بود. برای این درک نیازی به راهنما‌های تاریخ یا راهنما‌های سفر نداریم، بلکه نیاز داریم شنونده مردمی باشیم که گذشته خود را به زبان خودشان برای ما شرح میدهند. “