گفت و گو با لیلا زمانی مدرس و کارگردان تئاتر

گفت و گو: آرام نیک بین 

پایگاه خبری نمانامه: لیلا زمانی دارای کارشناسی کارگردانی سینما از دانشگاه سوره، کارگردان، مدرس، نمایشنامه نویس و طراح صحنه و لباس در حوزه های کودک و نوجوان و بزرگسال است. وی بعد از اتمام تحصیلات دانشگاهی در روزنامه های رسالت و سروش بانوان، مجله های پیشخوان و خانه سبز مشغول به همکاری شد و در این فاصله فعالیت هنری خود را در زمینه های طراحی صحنه و لباس در تئاتر گسترش داد. از سال ۹۶ به تدریس تئاتر در دبستان های غیرانتفاعی پسرانه از پایه اول تا ششم پرداخت. و در سال ۹۷ تئاتر «محاکمه سنگ» را به روی پرده برد که در جشنواره تئاتر، موفق به دریافت جایزه دوم کارگردانی، جایزه اول نویسندگی و جایزه اول بازیگری شد.

برای خوانندگان ما بفرمایید که چه انگیزه ای باعث شد که به صورت جدی وارد فعالیت های هنری شوید؟ 

از سال ۹۶ که به تدریس روی آوردم، گروههایی با حضور دانش آموزان مستعد ترتیب می دادم که با انتخاب یا نگارش یک متن، آن را تمرین و به اجرا می گذاشتیم و برای جشنواره  تئاتر دانش آموزی ارائه می شد. فعالیت این گروهها به مرور قوی تر و جدی تر شد و همین موجب شد که در جشنواره های مهم حضور پیدا کنیم و در کمتر از یک سال فعالیت تئاتری موفق شدیم که در سال ۹۷ برای اجرا و نمایش تئاتر «محاکمه سنگ» جایزه دوم کارگردانی، جایزه اول نویسندگی و جایزه اول بازیگری را دریافت کنیم. پس از آن وارد فعالیت کارگردانی تئاتر صحنه ای، خارج از فضای مدارس هم شدم. که در آن بازیگران حرفه ای بزرگسال برای کودکان اجرای نمایش داشتند. این نمایش ها شامل «چاه جادو» که دوبار در فرهنگسرای ابن سینا و کانون فرهنگی سبحان پاسداران به نمایش درآمد. تئاتر «افسانه یلدا» در سالن وزارت ارتباطات و  «نحودی و ابر سیاه» که برای تلویزیون قطر به شکل نمایشنامه خوانی ضبط و پخش شد. و همچنین «روزی که شبیه بقیه روزها نبود» از جمله نمایش هایی بود که توانستیم اجرا کنیم.

در حال حاضر روی پروژه خاصی فعالیت می کنید؟ 

هم اکنون در زمینه طراحی صحنه و لباس نمایش بزرگسال نیز فعال هستم که از آنجمله می توان به تئاتر های «امینه» اثر سعید مصطفایی، «نوکر شیطان» اثر فاطمه زمانی، «چند سی سی حادثه» اثر  رضا زنده جاه و در حال حاضر هم طراحی صحنه و لباس تئاتر «پس ذهن» اثر الینا گلچین را در دست دارم. که احتمالا در موزه انتظامی به اجرا در خواهد آمد. در مجموع ۲۱ کار صحنه در زمینه طراحی صحنه و لباس و ۴ کار در سمت کارگردان را در تئاتر داشته ام. همچنین در زمینه عروسک سازی، طراحی صحنه و ماکت سازی سینمایی نیز با چندین اثر همکاری داشته ام. از سال ۹۸ در کنار فعالیت هایی که ذکر شد در زمینه کیوریتوری مشغول فعالیت هستم و گروه هنری ژامک را با مدیریت خودم تاسیس کردم در این راه از مشاوره اساتید عزیزی چون آقایان علیرضا جعفری مرام  و استاد سهراب هادی بهره بردم که با کمک این عزیزان و ایجاد ارتباط با هنرمندان و گالری ها ( دولتی و خصوصی)، به برگزاری نمایشگاههای مختلف پرداختیم. از جمله این نمایشگاهها می توان به نمایشگاه «روایت نقش»، «نمایشگاه تجسمی ارته»، «نمایشگاه تجسمی سولان» مجموعه نمایشگاههای زنجیره ای «رویای کودکی من»، «نمایشگاه دستان»، نمایشگاه تخصصی کودک و نوجوان جادوی رنگ ها و نمایشگاه  «بنمای رخ» که نمایشگاهی تخصصی در زمینه پرتره هست، اشاره کرد و همچنین نمایشگاههای متعدد دیگر که در مراحل  آماده سازی است.

کیوریتور کیست؟ و چه کاری در زمینه برپایی نمایشگاهها دارد؟

کیوریتور یک واژه انگلیسی به معنای برگزار کننده است. کیوریتور کسی است که با هنرمندان مختلف در رشته های هنرهای تجسمی ارتباط گرفته (نقاشی، عکاسی، مجسمه سازی، حجم، ماکت و…) و برای ایجاد و برگزاری انواع نمایشگاه برای آثارشان همکاری و ایجاد زمینه می کند.

آیا کرییتور رشته یا گرایش دانشگاهی هم دارد؟

بله، در کشورهای غربی به عنوان یک رشته و گرایش مجزا در گروه رشته های مدیریت هنری می باشد.

می شود برای مخاطبین ما یک تعریف جامع از گالری ارائه دهید؟

گالری بطور کل، مکانی برای ارائه آثار هنری و بازدید عمومی است.

شاخه هنرهای تجسمی شامل چه هنرهایی است؟ و آیا همه آنها جزو حیطه کاری شما قرار می گیرد؟

هنرهای تجسمی که گاه با اصطلاح هنرهای بصری یاد می‌شوند، هنرهای مبتنی بر حس بینایی مانند نقاشی، مجسمه‌سازی، طراحی، طراحی محصول، چاپ دستی، عکاسی، گرافیک، طراحی صنعتی، سرامیک، صنایع دستی (نه هنرهای سنتی)، ویدئو، فیلمسازی، معماری و طراحی داخلی است. همچنین هنرهای تجسمی شامل گروه دیگری با عنوان هنرهای کاربردی مانند طراحی صنعتی، طراحی گرافیک، طراحی مد، طراحی داخلی و هنر تزئینی می‌شود. در حال حاضر هنرمند تجسمی به شخصی گفته می‌شود که در زمینه هنرهای زیبا یا هنرهای کاربردی فعالیت دارد. بله من در همه این حیطه ها بنا بر مقتضی نمایشگاه و گالری فعالیت دارم.

چند نوع نمایشگاه داریم؟ یعنی اصولا نمایشگاههای هنرهای تجسمی یا … انواع مختلفی دارد؟

به طور کلی دو نوع نمایشگاه داریم. یکی با موضوع آزاد که هنرمندان با هر گرایشی در شاخه تجسمی می توانند آثار متنوع خود را با توجه به قوانین کشور  به آن نمایشگاه ارایه دهند. مخاطب اینگونه نمایشگاهها معمولا مخاطب عام هستند.  نوع دوم نمایشگاهها دارای “statement” هستند یعنی موضوع از طرف کیوریتور داده می شود و آثار هنرمندان در همان طیف  ارایه می شود.(مانند نمایشگاه زنجیره ای رویای کودکی من ، که درواقع از هنرمند خواسته می شود رویای کودکیش را در قالب هنرش به تصویر بکشد. یا مثلا در نمایشگاه ارته(خدای آب ایران باستان) موضوع نمایشگاه آب بود.). مخاطب در این نوع نمایشگاهها، مخاطب خاص و تحصیلکرده  در رشته های هنری و علاقه مندان و اساتید آن رشته ها می باشند. در پایان نمایشگاههایی که توسط گروه هنری ژامک برگزار می شود، گواهی دوزبانه معتبر به هنرمندان شرکت کننده داده می شود.که به عنوان رزومه در کلیه امور هنری از جمله تدریس، تاسیس گالری، و حتی مهاجرت مورد اقبال است.

آیا گالری دار و مدیر گالری باهم متفاوتند؟ و شما به عنوان کرییتور با کدام یک سروکار دارید؟

مدیر گالری و گالری دار معمولا مجزا هستند، اما می تواند یک نفر هم باشد. در واقع گالری دار صاحب ملک و بنای گالری است.مدیر گااری(مدیر هنری) کسی است که تحصیلات مرتبط با هنرهای تجسمی دارد.مجوز کسب و شماره ثبت بر اساس تخصص او و بنام او صادر می شود. و من به عنوان کیوریتور معمولا با مدیر گاری در ارتباط هستم.

گاها می شنویم که اصطلاحاتی مانند نمایشگاه های جنبی یا تخصصی به گوش می خورد، در این باره توضیحاتی بفرمایید.

نمایشگاهایی که محوریت بر موضوعی دارند مثلا بر اساس آیین محرم ، یا آنچه در سوال قبل درباره نمایشگاه با سوژه واحد گفته شد نمایشگاه تخصصی محسوب می شود. اما گاها در کنار یک همایش یا جشنواره یا فستیوال یا هر برنامه دیگری که ممکن است هنری هم نباشد، ممکن است یک نمایشگاه آثار هنری در راستای اهداف همان همایش و فستیوال برگذار شود، که به آن نمایشگاه جنبی گفته می شود.

آیا گالری ها گرید بندی دارند؟ و آیا این یک استاندارد جهانی دارد یا داخلی؟

بله، گالری ها گریدبندی دارند.هر گالری با نوع فعالیت ها و پذیرش آثار از اساتید هنرمندان بنام ،هنرمندان خلاق و تحصیلکرده وسبک اجرایی نمایشگاه  ؛ گرید خودش را مشخص می کند. برخی گالری ها فقط با اساتید بنام و مشاهیر رشته های مورد نظر کار کرده و در آن فعالیت تیم فروش موثر است. در اینگونه گالری ها از اساتید برای نمایش آثارشان هزینه دریافت نمی شود. و در عوض آثار آنان به فروش می رسد.این گالری ها بالاترین گرید را به خود اختصاص می دهند.گالری های دیگری هم هستند که در واقع برای عرضه نمایشگاهی، اجاره ای با توجه به تعرفه های معین به گالری دار پرداخت می کنند..و لیکن کیوریتور این مبلغ را بنا بر آثاری که پذیرفته می شوند، بین هنرمندان به نسبت تقسیم نموده و از آنها بابت نمایش آثارشان دریافت می کند. امروزه گالری های مجازی نیز که بویژه در ایام پاندمی کوید۱۹ با اقبال بیشتری مواجه شده اند وجود دارند، که سطح دیگری از گالری ها را به خود اختصاص داده اند. در ضمن گرید بندی گالری ها بر اساس تعاریف استاندارد جهانی صورت می پدیرد.

فرق نمایشگاه با گالری چیست؟

گالری مکانی است که آثار در آن به نمایش گذاشته می شود و دارای شماره ثبت از سوی مرکز هنرهای تجسمی وزارت ارشاد است. و نمایشگاه یک بازه زمانی معین طبق قرارداد  برای نمایش آثار هنرمندان در محل گالری است.

شما به عنوان یک کیوریتور که در زمینه های مختلفی فعالیت دارید، فکر می کنید آیا گالری ها و نمایشگاههای هنری، نقشی در ارتقاء فرهنگی و بالا بردن سطح سلیقه مخاطب دارد؟

صد در صد در این زمینه موثر است. گالری ها جایگاهی برای ارایه آثار هنری ، تشریک مساعی هنرمندان از فرهنگ ها و زبانها و اقوام وملل مختلف است و مخاطبان آن نیز در این التقاط حتما سهمی دارند و بهره ای می برند. کشف استعداد و علاقه مندی ها، بالارفتن آگاهی ، گفتگوی تمدن ها، نزدیکی ملل و اقوام و آشنایی آنها با رسوم فرهنگ های یکدیگر از آثار شاخص تاثیر وجود  گالری ها در غنای فرهنگی یک کشور است.کیوریتور هم می تواند با فعالیت هایی مانند پوشش خبری، برگذاری ورکشاپ، نشست خبری، جلسات آموزشی، گفتگو، معرفی کتاب و رونمایی از آثار مختلف هنری  ،تبلیغات محیطی، و… در جذب و مشارکت هر دو طیف هنرمند و مخاطب موثر واقع شود.

بنده هم در آپارات یک گروه به نام “ژامک ” دارم که در آن اخبار نمایشگاه ها از افتتاحیه تا اختتامیه منتشر می شود. همچنین مجلات هنری سایه، آوای نی و هنرمند نیز در این زمینه با بنده همکاری های مثمر ثمری دارند.

چند درصد از مردم عادی که در رشته های هنری فعال نیستند به تماشای گالری می روند؟ و آیا اصلا گالری گردی در سبد فرهنگی خانوار ایرانی جایی دارد؟

متاسفانه این ارتباط در حال حاضر بسیار ضعیف است. و در طول برپایی نمایشگاه ما بازدید حضوری مخاطبین را نداریم. و اغلب کسانی که در افتتاحیه ها در نمایشگاه هستند از شاگردان، خانوده و همراهان هنرمندان می باشند و مسلما برای افزایش این اقبال نیاز به فرهنگ سازی و ترغیب مردم برای حضور در گالری ها ست. پیشنهاد من همیشه این بوده بجای صرف مبالغی برای خرید گل و شیرینی، بصورت مشارکتی مبلغی را فراهم کرده و آثار هنرمند را خریداری نمایند تا هم حمایت و انگیزه ای برای استمرار حضور هنرمند در این عرصه فراهم شود و هم خودشان از داشتن یک اثر هنری لذت ببرند.

خوب مشکل مبتلا به جامعه امروز ما ، پاندمی ویروس کویید ۱۹ است، چقدر این پاندمی در برگزاری نمایشگاهها ؛ دایر بودن گالری ها و … تاثیر گذار بود؟

تاثیر بسیار جدی روی روند کاری گالری ها گذاشت. البته به نسبت تئاتر این آسیب کمتر بود، چون هنرمند تجسمی آثارش را در خلوت خودش خلق می کند ولی خوب کمبود تماشاچی و مراجعه به گالری ها و عدم خرید و فروش آثار نقش عمده ای در رکود گالری ها داشت. که امیدوارم با پایان یافتن پاندمی، به اوضاع ایده آل تری دست یابد.

آیا گالری و نمایشگاه، آورده مالی برای هنرمندان دارد؟ در چرخه اقتصادی هنر کشور، چه نقشی را می توانند ایفا کنند؟

بله مسلما اگر خرید و فروش آثار هنری در سطح حرفه ای و در گالری های مختلف باب شود، تاثیر بسازیی در رشد اقتصادی هنر دارد. لیکن در کشور ما این جا نیافتاده است، مثلا بجای مراجعه به یک گالری برای خرید نقاشی، مجسمه و سایر آثار زینتی، به مغازه های متفرقه می روند، در حالی آثار درخشان هنرمندان اصیل سالها در یک گاری دور از چشم مخاطب می مانند.

از نظر شما چه تمهیداتی می توان برای بالابردن سطح کیفی گالری ها و نمایشگاهها اندیشید؟

اولین اینکه هنرمند ان باید با ارتباط با کیوریتورها و تولید آثار هنری مختلف و متناوب، همواره تازگی و طراوت هنرش را نگهدارد تا کیوریتور در انتخاب آثار و دعوت او به نمایشگاهای مختلف دست بازی داشته باشد. نکته بعد سواد کیوریتور و حرفه ای بودن اوست. متاسفانه در این حرفه ،افراد تحصیلکرده و داری علم تخصصی به این امر کم هستند. کیوریتور باید به شاخه های هنرهای تجسمی ، انواع گالری ها، مدیریت فرهنگی، ارتباطات، روابط عمومی و اصول مذاکره کاملا مسلط باشد تا بتواند در برپایی یک نمایشگاه موثر ، مفید واقع شود.

راهکارهای پیشنهادی شما برای ترغیب مردم به گالری گردی و افزودن آن به سبد کالای فرهنگیشان چیست؟

مردم ایتدا باید بدانند گاری چیست و کجاست و اینکه گالری ها صرفا جایی برای تجمع و بازدید هنرمندان خاص نیست و همه می توانند به دیدن نمایشگاهها بروند. تبلیغات محیطی و اطلاع رسانی های فراوان رسانه ای در زمینه نماشگاههای مختلف ، معرفی گاری ها و…، همچنین گالری گردی و آشنایی با آن در مدارس، بسیار در شناخت و رشد این قضیه موثر است.

آیا برای برگزاری نمایشگاه و گالری مجوزها و مراحل خاصی طی می شود؟ اگر ممکن است در این خصوص توضیحاتی را بفرمایید.

بله ، ابتدا باید کیوریتور پس از مذاکراتی که با گالری دار و مدیر گالری انجام داده  و سی دی تصاویر آثاری که قرار است به نمایش گذاشته شود را به مدیر گالری بسپارد تا از طریق آن مجوز از مرکز هنرهای تجسمی وزارت ارشاد اسلامی  را دریافت کند، سپس با دادن فراخوان بنا بر موضوع نمایشگاه هنرمندانی که تمایل به شرکت دارند را جذب کند، و سپس با تحویل گرفتن آثار آنان، و چیدمان گالری، و هماهنگی های تبلیغاتی، نمایشگاه را در تاریخ معین شده افتتاح نماید.

ضمن تشکر فراوان از شما بابت مصاحبه و سپاس از توضیحات جامع و کامل شما و اینکه وقتتان در اختیار ما قرار دادید، اگر در پایان مطلبی هست، بفرمایید.

کمال تشکر را دارم و برای همه مردم جهان آرزوی  سلامتی و رهایی از شر این بیماری منحوس را دارم. در پایان از همه علاقه مندان به هنر در هر زمینه ای ، می خواهم ضمن حمایت از هنر و هنرمند، همیشه آگاه به این مساله باشند که دنیای بدون هنر فانی و پرگزند است و این هنر است که چون کیمیا و اکسیر جاودانگی در جامعه رنگ و بویی زیبا می پراکند. امیدوارم که بازدید از گالری ها و نمایشگاههای هنری، جزو اقلام اساسی سبد فرهنگی خانوار ایرانی قرار گیرد و هنر ارزنده و اصیل جایگا خودش را در بین جامعه بیابد.