شرحی بر کتاب «رسم آدمیت»

به‌قلم: سیده‌حلیمه‌موسوی

نمانامه: کلام ماندگارترین اثریست که در زمان نفس می‌کشد اگر از جنس حکمت باشد زیر بال و پر عشق بزرگ می‌شود به عقل وسعت می‌بخشد و در امتداد زمان بر اندیشه‌ها جاری می‌گردد.

در مقدمه کتاب رسم آدمیت نگارنده آورده است که «همه آرزوی من آنست که رایحه خوش عشق جهان را فرا گیرد و تعفن جنگ و بی‌عدالتی دیگر مشام بشریت را نیازارد» در همین‌جا گویی جهان را یک پیکره واحد می داند که برای انسان آفریده شده و انسان عضوی از آنست که شرط ورود به ساحت آرامش و انسانیت را «عشق» می داند. یعنی نویسنده شایسته‌ترین دیدگاه را به ذات انسان دارد. از درونی شعله ور و تنها با گرمای عشق است که می تواند حقیقت را درمی یابد.

قلم خوش و روان نویسنده روح انسان را نیز شایسته فهم و معنا می‌داند. آنچنان با اصلوب و معانی ،ادبیات را در جملات خلاقانه خود ترسیم نموده و حکمت‌ها را از اندیشه ناب اقتباس نموده است. و در این راه ورود به گلستان معرفت و عزت را در خور شان آدمی می‌یابد. نویسنده بدست قلم خود هنرمندانه کتابش را مورد نقد ادبی قرار داده است و در جمله‌ای آورده است: «کتابی که نیاموزد مرا شکل دیگر اندیشیدن مستحق آتش است» جمله۲۱۱۹

اما در همین کتاب شاهد تحولات بسیاری هستیم که در فکر و اندیشه ایجاد کرده و دیدگاه های برتر و روشن را نمایان نموده است. در واقع هر جمله برگ سبزی از گلهای امید و معرفت را در بوستان خاطر مخاطب می کارد و ۲۵۰۰ حکمت ناب را در بر دارد. گران‌ترین گوهر در ادبیات فارسی «جملات قصار» است که از فنون بسیار بالایی بشمار می‌رود.
این مجموعه شاهکار ادبی از آندسته کتاب‌هایست که می‌توان بخوبی از آن بهره برد چرا که مختص یک داستان، روایت، رمان یا خیال‌پردازی نیست بلکه جملات سرشار از آموزه‌هایی است که توسط اندیشه‌های عمیق آراسته شدند حتی گاه از آرایه‌های ادبی، سجع، شعر، تشبیه و تمثیل، وزن و قافیه در جملات استفاده نموده و جالب اینجاست که برگرفته از دیگر جملات از آثار بزرگان و کتابها نیست و به نوع خود بی نظیر است اگر بگوییم «شاهکار ادبی» یا «سخنان حکیمانه غیرتکراری» با این تعداد و کیفیت که به علم ادبیات فارسی افزوده‌اند و از ابتکار و خلاقیت برخاسته‌اند از بی‌نظیرترین روند در تاریخ ادبیات به شمار می رود اغراق نکرده‌ایم چرا که مورد تایید و تقریظ بزرگان ادب و حکمت ایران و جهان واقع شده است.
فی‌المثال نویسنده در کتاب خود آورده است : جمله ۱۵۱۰«‌‌ انسانیت زیباترین زبان عالم است که هر کس می‌تواند به لهجه‌ی خود با آن سخن بگوید» جمله تناسب واژگان، زبان، سخن و لهجه در این تعبیر زیبا همچنین انسان و عالم در ظاهر اما در باطن و مفهوم ، سخن را وجهی از عمل می‌داند و انسانیت تنها در بیان و خلاصه نمی‌شود در واقع نویسنده در پس واژه‌ «لهجه» معناها به دست خواننده می‌دهد به این نحو که با هر استعداد ظرافت فکری، سلیقه، هر رنگ و پوست و شخصیت گویش یا طرز بیان آدمی می‌تواند ترجمان خاص‌ترین خود یعنی «انسانیت» باشد.
شاید در نگاه اول شکست عدم موفقیت برای مفهوم در روزمرگی‌ها در انجام کار یا پیمودن راهی باشد اما نویسنده معنا را فراتر بوده و آدمی را گرامی‌تر از آن می‌دارد و در جمله ۳۸۸ آورده است :
« بزرگترین شکست‌ غفلت از خویشتن است ». در واقع نگارنده به ظاهر صاحب قلم و اندیشه است بلکه صاحب اشتیاق است آن تکاپو که با امید و ذرات عشق به تعالی در کلمات مشهود است و خواننده به وضوح به آن پی خواهد برد.
و در این گنجینه ثروتِ معنا و حقیقت را می توان یافت .
در تقسیم این اشتیاق آن را سهم تمام انسانها می داند و در واقع در دنیای امروز رسانه و فضای مجازی که پا به عرصه خانواده و خلوت افراد گذاشته نویسنده پشت این تفکر از طرز نوشتن، شاخص‌ترین را برگزیده و دریافته عصر حاضر مخاطب درگیر روزمرگی و پیمودن فرصت‌ها در کجاست از این رو شیوه گزینش کلمات قصار و جملات کوتاه را جهت سهولت در مطالعه، ترغیب و درک و فهم سریع آموزه ها و لذت بردن از این سخنان حکیمانه را برای هر قشر و سنی فراهم آورد.
از طرفی مطالعه کتاب آزادترین نوع انتخاب را از هر صفحه و سطر یا هر جایی برای خواننده‌اش دارد را که هر جمله موضوع خاص خود است.
قرن‌هاست وادی امن بشر «اندیشه» است اندیشه در باب شادابی دل ، معنویت و پذیرش حقیقت و در نهایت پیدایش آن قلب سلیم که روح آرامش در آن نهفته است.
کتاب رسم آدمیت انسانی را می یابد که پا در این وادی امن نهاده و بر خلاف امیال غفلت زده اش به فضائل رو آورده و از رذائل دور گردد.
کتابی که دو هزار و پانصد سخن حکیمانه و غیر تکراری را شاهد این اصل قرار می‌دهد.
اگر چه شرح این کتاب در یک صفحه نمی‌گنجد اما نویسنده در جمله ابتدایی خود این اصل را به اثبات رسانده و نوشته است که : «یک علی برای اثبات تمام مردانگی کافیست»
در واقع عشق به ائمه اطهار(علیهم‌السلام) شاید همین لطافت را در ظرافت کلام و جاری نمودن حکمت از سینه بر زبان و قلم فراهم آورده است آنچه در روایات معصومین هم خوانده‌ایم که تزکیه و تطهیر نفس رسیدن به حکمت را به دنبال دارد.
در این سیر تکاملی زندگی در جهانی پرشر و شور و هیاهو با آرامش و تواضع، مخاطب را در یک منزلت قدرشناسی و خودشناسی یعنی شناخت «انسان کامل» قرار می‌دهد.
و قرن‌هاست گمشده اصلی آدمی انسانیت است و مدارا با خویشتن برای نیافتن این گمشده… اما رسم آدمیت کتابی برای لشکرکشی علیه خویشتن سرشار از نکته‌ها تلنگر و بازگشت به خویشتن خویش است. تا رسیدن به مقصد نهایی که همان انسانیت است.
در جمله ۵۱۳ دارد که «قله‌های معرفت هر چه برافراشته‌تر باشد بلندای کمال آدمی بیشتر است.»
در نگاه نویسنده هستی جز عشق نیست بهترین مخاطبان این کتاب جوانان خواهند بود که پا به عرصه‌ی اندیشه‌های گوناگون می ‌گذارند و در دوراهی‌های زندگی و من‌چه‌کنم‌ها قرار می‌گیرند. در جمله ای شاعرانه از کتاب می خوانیم:
قدر عمـــر را بدان ای جــوان
که سالها بگـــذرد بی تـــو جهان
اما نویسنده‌ای موفق‌تر است که آثارش بتواند بر این فراتر هم غلبه کند و برای تمام اقشار اجتماعی و سنین مختلف مناسب و خواندنی باشد به اعتقاد بنده حکمت هر زمان و مکانی برای هر انسانی لازم و مفید خواهد بود و اصل مطالعات بشری هم جز این را به اثبات نرسانده است.
در جمله ۲۰۱۳ کتاب آورده است که:
«چوپان وجود خویش باش چرا که گرگ نفس در کمین است»
مولف چه هنرمندانه به تقدیس انسانی پرداخته که سرشار از ابعاد فراوان خلقت است و او را حتی از دشواری نفسانیات و وسوسه‌های فریبنده آگاه ساخته است. البته با زبان ادبی روان، شیوا و بسیار لطیف تا حکمت خلاقانه‌اش را آنگونه که شایسته است بر دل بنشاند.
و این نمایش هنری ادبی، را در تمام سطرهای کتاب خود به عرصه‌ی ظهور رسانده است.
بجاست که از سه امر مهم در آثار نویسنده غافل نگشته و آن را یادآور شویم: نخست اینکه جهان‌شمول می‌باشد که محدود به یک اقلیم، زمان و زبان خاصی نیست. دوم: اینکه برای تمام دوران‌هاست را که با فطرت بشریت همراه است. سوم: اینکه با ادبیات فاخر و زیبا اعم از نثر و نظم به تحریر درآمده است و صدق ما از این حدیث آنست که مورد تایید و تقریظ بزرگان ادب و حکمت ایران و جهان قرار گرفته است. این تحول و تقدیم شاهکارانه و هوشمندانه در ادبیات را که افتخار ایرانیان است به جامعه ادب و حکمت ایران و جهان تبریک می گوییم.