نمونه‌های تاریخی بیماری همه‌گیر!

پایگاه خبری نمانامه: مصطفی ابوسنینه در «میدل ایست آی» نوشت: شیوع ویروس کرونا ما را بر آن داشته تا نمونه‌های تاریخی چنین همه‌گیری‌هایی را بررسی کنیم.
در ادامه این مطلب آمده است: طاعون، به عنوان بیماری‌ای همه گیر از دیرباز سوژه نویسندگان، مورخان و شاعران از جووانی بوکاچیو به عنوان نویسنده قرون وسطایی گرفته تا همین موارد جدید بوده است، اما هیچ کجا به اندازه خاورمیانه و شمال آفریقا که قدمت بالایی در نوشتن پیرامون بیماری و پزشکی دارد به بحث در مورد این بیماری‌ها نپرداخته است.
یکی از معروف ترین آثار، «طاعون»، نوشته ی آلبر کامو نویسنده فرانسوی-الجزایری است. این اثر در سال ۱۹۴۷ منتشر شده و وقایع مربوط به همه گیری وبا در سال ۱۸۴۹ شهر اوران الجزایر را در بر می‌گیرد. کامو تصمیم گرفت تا رمان خود را در عصر مدرن تنظیم کند. بسیاری نیز این داستان را در مورد مقاومت در برابر اشغال نازی‌ها در جنگ جهانی دوم تفسیر کرده‌اند. اما ایده گرفتن از اپیدمی‌ها فقط مربوط به داستان‌ها نیستند، بلکه چیزی فراتر از هنرمند‌ها را شامل می‌شوند.

آثار نویسندگان قرن نهم مثل ابن ابی الدنیا و همچنین آثار بعدی ابن حجر العسقلانی برای مردم آن دوره حکم دستورالعمل‌های بهداشتی سازمان بهداشت جهانی برای ما را داشت.

۱۹۴۷: وبا در مصر

وبا، توسط شاعر عراقی نازک الملائکه ‎ (۱۹۲۳-۲۰۰۷) نگاشته شده، این اثر مرگ، اندوه و عذابی که در ماههای آخر سال ۱۹۴۷ مصر را در بر گرفته بود، به تصویر می‌کشد.

شیوع این بیماری که کشور را به سختی درگیر خود کرد، یکی از بزرگترین شیوع بیماری در مصر در طول قرن بیستم به شمار می‌رود. از میان ۲۰ هزار و ۸۰۵ مورد ثبت شده ابتلا به وبا، حدود ۱۰ هزار و ۲۷۶ نفر کشته شدند. در این دوره، ارتباط مصر با سایر نقاط جهان به واسطه اعمال محدودیت‌های سفر و انزوا زوری بیماران به کلی قطع شد.

اگرچه منشا این عفونت هرگز مشخص نشد، اما بسیاری از مصری‌ها بر این باور بودند که بیماری توسط سربازان انگلیسی که از هند باز می گشتند وارد کشورشان گردید.

المالایکا چهره واضحی از کالسکه‌های حمل اجساد و سکوت در خیابان‌های مصر را به تصویر کشیده است.

۱۷۸۴: طاعون در شمال آفریقا

تصویر رایج از همه گیری‌ها به شیوع بیماری‌های قرون وسطایی یا شیوع آنفلوانزا ۱۹۱۷-۱۹۲۰ متمرکز شده است، که به اشتباه آنفولانزای اسپانیایی نامگذاری شده است. اما همه گیری ها نیز می توانند بومی شوند.

کتاب «۱۰ سال اقامت در دربار طرابلس» توسط خانم تولی، خواهر و برادر ریچارد تولی، کنسول انگلیس در طرابلس، از سال ۱۷۸۴ به بعد رونمایی شد.

طرابلس شهری بندری، در لیبی مدرن است که در سال ۱۷۸۵ درگیر طاعون شد. تولی می‌نویسد که چطور از سوزاندن نی در خانه ها به عنوان سرمازدگی استفاده می شد به همراه آنچه که ما اکنون آن را به عنوان دوردست اجتماعی می شناسیم:

۱۳۴۹: اپیدمی در سوریه

ابن الوردی (۱۲۹۲-۱۳۴۹)، مورخ سوری، در مرآت النومن متولد شد. وی به وضوح در مورد مرگ به وسیله طاعون نوشت که در اواسط قرن ۱۴ از این بیماری سراسر جهان را درگیر خود کرد.

الوردی هنگامی که طاعون در سال ۱۳۴۹ به سوریه رسید، در حلب زندگی می‌کرد. این بیماری در حلب هر روز جان حدود ۱۰۰۰ نفر را می گرفت. نوشته او در گزارش اپیدمی طاعون، روایتی تاریخی از تأثیر آن بر شامات است.

طاعون در سرزمین تاریکی آغاز شد به طوری که حتی چین از آن در امان نماند. طاعون سرخپوستان هند، سند، پارس و کریمه را آلوده کرد. طاعون، بشریت در قاهره را نابود کرد.

الوردی همچنین چند بیت شعر در مورد این همه گیری نوشت:

من مانند دیگران از مرگ سیاه نمی‌ترسم

این فقط یک شهادت یا پیروزی است

اگر من فوت کردم، از رقابتها خلاص شده‌ام

قرن نهم: راهنمایی در عراق

یکی از نخستین دانشمندان که کتابی درباره مرگ سیاه بر اثر طاعون، نوشته، ابن ابی الدنیا عراقی (۸۲۳-۸۹۴) بود. او که به عنوان معلمی محترم شناخته می‌شد از مشاوران خلفای عباسی هم بود. گفتنی است عباسیون بر کل قلمرو اسلام از شمال آفریقا، شبه جزیره عربستان، شام و ایران و افغانستان امروزی حکمرانی می‌کردند.

در سده‌های نخستین اسلام، اطلاعات اندکی در مورد اپیدمی طاعون نوشته شده بود: تا قرن نهم، هیچ محققی به صورت جدی کتابی را به این موضوع اختصاص نداده یا حتی اقداماتی را هم برای جلوگیری از آلودگی پیشنهاد نکرده بودند.

در همین حال، کتاب بیماری و کفاره، نمونه هایی از چگونگی بهبودی مردم از شر بیماری در اوایل اسلام را نشان می‌دهد.

آثار وی بعداً توسط ابن حجر العسقلانی (۱۳۷۲-۱۴۴۹)، متولد شهر عسکالان در فلسطین به عنوان یکی از محققان برجسته قاهره، مورد استناد قرار گرفت.

۶۳۹: احادیث در فلسطین

روستای عمواس فلسطین بین بیت المقدس و رام الله قرار دارد. این منطقه در ۶۳۹ در اثر طاعونی که در سراسر شامات پخش شد، تحت تاثیر قرار گرفته و جان بسیاری از مسلمانان را گرفت.

حدود ۲۵ هزار نفر بر اثر شیوع طاعون در عمواس ، از جمله ابوعبیده بن الجاره، معاد بن جبل، شوراهبیل بن حسنا و یزید بن ابوسفیان جان باختند. در نتیجه، دانشمندان مسلمان درباره این طاعون و آنچه که ساکنان منطقه باید برای مبارزه با آن انجام دهند، نوشتند. از جمله نکات اشاره شده تصیه‌های تغذیه‌ای، بهداشت شخصی و نحوه حرکت از یک شهر به شهری دیگر بود.

یکی از احادیثی که در موارد بسیاری به نقل از پیامبر اکرم (ص) در کتابهایی در مورد طاعون ذکر شده، توصیه می‌کند:

اگر از شیوع طاعون در یک کشور شنیدید، وارد آن نشوید، اما اگر طاعون در محلی که در آن هستید، شیوع پیدا کرد، آن مکان را ترک نکنید.

حدیث دیگری نیز بدین شرح نقل شده است:

افراد مبتلا به بیماری‌های مسری باید از افرادی که سالم هستند دور نگه داشته شوند.

با این اوصاف می‌توان گفت طرح فاصله‌گذاری اجتماعی و ماندن در خانه مربوط به امروز نیست و قدمتی ۱۴۰۰ ساله دارد.