نقش تغذیه در پیشگیری از سرطان

نویسندگان: ۱٫ دکتر مهدی اکبرزاده امیردهی ۲٫ علیرضا علی محمدیها

۱٫ متخصص مراقبت از زخم، استومی و بی اختیاری، دارای مدرک بین المللی حرفه ای مراقبت از زخم از دانشگاه تورنتو کانادا، دانشگاه تربیت مدرس
۲٫ متخصص مراقبت از زخم و استومی، دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی

نمانامه: تغذیه نقش بسیار مهمی در پیشگیری، کنترل و حتی بهبود کیفیت زندگی بیماران مبتلا به سرطان دارد. تحقیقات نشان می‌دهد که حدود یک سوم مرگ‌ومیرهای ناشی از سرطان با عوامل تغذیه‌ای، فعالیت فیزیکی و وضعیت روانی مرتبط است. در ادامه به مهم‌ترین نکات نقش تغذیه در سرطان اشاره می‌شود:
پیشگیری از سرطان با تغذیه سالم: مصرف زیاد غذاهای پرکالری، چرب، قندی و فرآوری‌شده می‌تواند خطر ابتلا به برخی سرطان‌ها را افزایش دهد، در حالی که رژیم غذایی غنی از میوه، سبزیجات، غلات سبوس‌دار و حبوبات به دلیل داشتن فیبر، آنتی‌اکسیدان و مواد مغذی، نقش مهمی در کاهش ریسک سرطان دارند.
فیبر و آنتی‌اکسیدان‌ها: غذاهای حاوی فیبر بالا (مانند غلات کامل، میوه و سبزیجات) خطر ابتلا به سرطان‌های معده، روده و مری را کاهش می‌دهند. آنتی‌اکسیدان‌ها مانند ویتامین C، E، بتاکاروتن و سلنیوم، با مقابله با رادیکال‌های آزاد از آسیب به سلول‌ها و تبدیل آن‌ها به سلول‌های سرطانی جلوگیری می‌کنند.
کاهش مصرف گوشت قرمز و فرآوری‌شده: مصرف زیاد گوشت قرمز و فرآوری‌شده (مثل سوسیس و کالباس) با افزایش خطر برخی سرطان‌ها همراه است. توصیه می‌شود مصرف این مواد محدود شود و به جای آن از منابع پروتئینی سالم‌تر مانند ماهی، حبوبات و لبنیات کم‌چرب استفاده شود.
کاهش مصرف نمک و غذاهای سرخ‌شده: مصرف زیاد نمک و غذاهای سرخ‌شده می‌تواند خطر ابتلا به سرطان معده و دیگر سرطان‌ها را افزایش دهد.
مصرف میوه‌ها و سبزیجات متنوع: توصیه می‌شود روزانه حداقل پنج وعده میوه و سبزیجات متنوع مصرف شود، به‌ویژه انواع رنگی که سرشار از آنتی‌اکسیدان هستند.
کنترل وزن و فعالیت بدنی: چاقی و اضافه وزن از عوامل خطر مهم برای بسیاری از سرطان‌ها است. تعادل بین کالری دریافتی و مصرفی و فعالیت بدنی منظم اهمیت زیادی دارد.
در مجموع، انتخاب یک رژیم غذایی متعادل، متنوع و سرشار از مواد گیاهی، کاهش مصرف غذاهای ناسالم و حفظ وزن مناسب می‌تواند نقش مؤثری در پیشگیری و کنترل سرطان ایفا کند.
نقش تغذیه در پیشگیری، کنترل و درمان سرطان

۱. تغذیه و پیشگیری از سرطان

تغذیه سالم یکی از مهم‌ترین عوامل قابل کنترل در پیشگیری از بسیاری از انواع سرطان است. مطالعات اپیدمیولوژیک نشان داده‌اند که رژیم غذایی نامناسب می‌تواند تا ۳۰ تا ۴۰ درصد در بروز سرطان‌ها نقش داشته باشد. برخی نکات کلیدی عبارتند از:
مصرف میوه و سبزیجات تازه: این مواد سرشار از ویتامین‌ها، مواد معدنی، فیبر و آنتی‌اکسیدان‌هایی مانند فلاونوئیدها و کاروتنوئیدها هستند که با خنثی کردن رادیکال‌های آزاد، از آسیب به DNA سلول‌ها و ایجاد سرطان جلوگیری می‌کنند.
غذاهای پر فیبر: فیبر موجود در غلات کامل، حبوبات، سبزیجات و میوه‌ها باعث بهبود عملکرد دستگاه گوارش، دفع بهتر مواد زائد و کاهش تماس مواد سرطان‌زا با دیواره روده می‌شود و خطر سرطان‌های گوارشی را کاهش می‌دهد.
مصرف محدود گوشت قرمز و فرآوری‌شده: مصرف زیاد گوشت قرمز (به‌ویژه گوشت‌های فرآوری‌شده مانند سوسیس و کالباس) با افزایش خطر سرطان روده بزرگ، معده و پانکراس مرتبط است. توصیه می‌شود مصرف این مواد محدود و به جای آن از منابع پروتئینی سالم‌تر مانند ماهی، مرغ، تخم‌مرغ و حبوبات استفاده شود.
کاهش مصرف چربی‌های اشباع و ترانس: این چربی‌ها در غذاهای سرخ‌کردنی، فست‌فودها و شیرینی‌های صنعتی فراوان هستند و با افزایش التهاب و چاقی، خطر ابتلا به برخی سرطان‌ها را افزایش می‌دهند.
کاهش مصرف نمک و مواد نگهدارنده: مصرف زیاد نمک و غذاهای کنسروی یا دودی شده، خطر سرطان معده را افزایش می‌دهد.

۲. تغذیه در طول درمان سرطان

در طول درمان سرطان (شیمی‌درمانی، پرتودرمانی یا جراحی)، بیماران با مشکلاتی مانند کاهش اشتها، تهوع، استفراغ، زخم‌های دهانی، تغییرات چشایی و کاهش وزن مواجه می‌شوند. تغذیه صحیح در این دوران اهمیت زیادی دارد:
تامین کالری و پروتئین کافی: بدن بیماران سرطانی به دلیل متابولیسم بالا و تخریب بافتی، به انرژی و پروتئین بیشتری نیاز دارد. مصرف غذاهای پرکالری و پروتئینی مانند گوشت بدون چربی، تخم‌مرغ، لبنیات، مغزها و حبوبات توصیه می‌شود.
تقسیم وعده‌های غذایی: مصرف وعده‌های کوچک و متعدد در طول روز به جای وعده‌های بزرگ، به کاهش تهوع و افزایش دریافت مواد مغذی کمک می‌کند.
مصرف مایعات کافی: نوشیدن آب و مایعات شفاف مانند آبمیوه طبیعی و سوپ برای جلوگیری از کم‌آبی بدن مهم است.
جلوگیری از سوءتغذیه: در صورت کاهش وزن شدید یا مشکلات بلع، ممکن است نیاز به مکمل‌های غذایی یا تغذیه وریدی باشد.
پرهیز از غذاهای تحریک‌کننده: غذاهای تند، اسیدی، پرچرب یا خیلی گرم/سرد ممکن است باعث تحریک زخم‌های دهانی یا مشکلات گوارشی شوند.

۳. تغذیه و کنترل عوارض سرطان

تغذیه مناسب می‌تواند به کاهش عوارض بیماری و درمان‌های آن کمک کند:
تقویت سیستم ایمنی: مصرف کافی ویتامین‌ها و مواد معدنی)مانند ویتامین C، ویتامین D، روی و سلنیوم (به تقویت سیستم ایمنی و مقابله با عفونت‌ها کمک می‌کند.
کاهش التهاب: مصرف مواد غذایی ضدالتهاب مانند ماهی‌های چرب (حاوی امگا ۳)، زردچوبه، زنجبیل، سیر و سبزیجات برگ سبز می‌تواند به کاهش التهاب بدن کمک کند.
حفظ سلامت دستگاه گوارش: مصرف پروبیوتیک‌ها (ماست پروبیوتیک، کفیر) و پری‌بیوتیک‌ها (فیبرها) به سلامت روده و پیشگیری از مشکلات گوارشی کمک می‌کند.

۴. تغذیه و بازگشت سرطان (عود)

مطالعات نشان داده‌اند که تغذیه سالم پس از درمان سرطان می‌تواند خطر عود بیماری را کاهش دهد و کیفیت زندگی بیماران را بهبود بخشد. همچنین، حفظ وزن مناسب و فعالیت بدنی منظم اهمیت زیادی دارد.

۵. نکات مهم و توصیه‌های کاربردی

از مصرف مکمل‌ها و داروهای گیاهی بدون مشورت پزشک خودداری کنید، زیرا برخی از آن‌ها ممکن است با داروهای ضدسرطان تداخل داشته باشند.
الکل و دخانیات را به طور کامل حذف کنید.
بهداشت مواد غذایی را رعایت کنید تا از عفونت‌های غذایی جلوگیری شود (به‌ویژه در بیماران با سیستم ایمنی ضعیف).
در صورت مشکلات تغذیه‌ای جدی، حتماً با متخصص تغذیه مشورت کنید.

منبع: بنیاد امور بیماری های خاص