تئاتر بهترین ابزار برای آموزش تعامل اجتماعی!

حسن دولت‌آبادی در توضیح شرایط حال حاضر هنرهای نمایشی گفت: کاظم نظری که در ماه‌های اخیر مدیرکل هنرهای نمایشی شده است را سال‌هاست که می‌شناسم. او فردی با حسن‌نیت است که تجارب مدیریتی موفقی را هم داشته. دانشگاه را خوب می‌شناسد و می‌شود با وی گفت‌وگو و تعامل داشت. امیدوارم از لحاظ مالی به مرکز هنرهای نمایشی رسیدگی شود و او در تنگنای مالی نباشند. مهم‌ترین مزیت نظری این است که لازم نیست دوسال بگذرد تا با تئاتر و هنرهای نمایشی آشنا شود.

وی ادامه داد: آقای نظری دکترای تئاتر و هنر دارد و سال‌هاست در این عرصه فعالیت داشته، کارگردانی کرده، عکاس بوده پس لازم نیست تازه با فضای هنرهای نمایشی آشنا شود و خوشبختانه عمل‌کننده است.

این پیشکسوت تئاتر ادامه داد: بعد از جنگ جهانی دوم تئاتر به خطر مرگ افتاد و آشنایی غرب با تئاتر شرق باعث شد که شیوه‌های شرقی تئاتر را نجات دهد. تئاتر شرقی با رویکردی کم‌خرج، متفکر و نمادین به تئاتر غرب کمک کرد تا دوباره احیا شود. پس از آن سینما این خطر (مرگ تئاتر) را ایجاد کرد. بخشی از مشکلات و آسیب‌پذیر بودن تئاتر در این است که ذائقه‌ها عوض شده، ضمن این که ما هم تربیت تئاتری ایجاد نکرده‌ایم.

دولت‌آبادی اظهار داشت: باید دید جشنواره فجر و سایر جشنواره‌ها تا چه میزان جمعیت غیرتئاتری را به خود جذب کرده‌اند آیا اگر یک فرد غیر تئاتری برای اولین‌بار به سالن تئاتر آمد رغبت می‌کند دوباره بیاید؟

تئاتر نسل جدید، نیاز جامعه را برآورده نمی‌سازد

وی در پاسخ به این پرسش که تفاوت نسل جدید و قدیم تئاتر چیست، بیان کرد: تئاتر نسل جوان ما تئاتری نیست که در جامعه مؤثر باشد یعنی نیاز جامعه را برآورده نمی‌سازد. این خود ریشه در این موارد دارد: در دانشگاه ما چند نفر از دانشجویان کلاس ۳۰ نفره تئاتر، تئاتری می‌شوند؟ از کلاس ۳۵ نفره ادبیات نمایشی، چندنفر نمایشنامه‌نویس بیرون می‌آید؟ از این مجموعه چه میزان رغبت تحقیق و مطالعه و پژوهش دارند؟ اینها مشکل است. استادان ما که در این مسیر زحمت می‌کشند، حقیقتا چقدر در این مسیر قدم می‌زنند؟ رضایت دانشجو مهم است یا آینده فرهنگ، هنر و ریشه مملکت؟ همه اینها دست‌به‌دست هم می‌دهند تا مشکلات ما را ایجاد کنند.

دولت‌آبادی تصریح کرد: در نهایت تعداد فارغ‌التحصیلان ما رقمی بسیار بزرگ‌تر از تعداد سالن‌ها و امکانات ماست. اگر از هنری توقع بازدهی مالی هست باید به‌پای آن پول ریخته شود.

وی ادامه داد: تئاتر به دلیل مادر بودن و اثرگذاری‌اش روی چندین هنر دیگر، حتماً هزینه بر است اگر بخواهیم به گیشه اتکا کنیم تئاتر خصوصی بدون حمایت، می‌شود آن چیزی که امروز هست و اساساً تئاتری مانند پروین که کار بسیار خوبی است مورد استقبال قرار نمی‌گیرد.

این استاد دانشگاه با اشاره به تغییر رویکرد مخاطبان نسبت به تئاتر، اظهار داشت: امروز ذائقه آلوده شده است، مانند خوردن چیپس با سیب‌زمینی پخته است، سلیقه‌ها خراب شده است در نتیجه تئاتر ما بیمار است و نیاز به جراحی دارد. برخی می‌گویند این روند تخریب تئاتر تعمدی است اما من باور ندارم که عمداً بخواهند تئاتر خراب شود.

ذائقه مخاطب امروز افت کرده است

دولت‌آبادی در پاسخ به این پرسش که دلیل افت سلیقه و ذائقه مخاطب را در چه می‌داند، گفت: شتابی که امروز جامعه دارد یکی از تفاوت‌های نسل دیروز و امروز است؛ امروز چند درصد از مردم رمان ۳۰۰ صفحه‌ای می‌خوانند؟ ذوقی در نسل من هست که هنوز نسبت به کتاب ولع و علاقه دارند اما این علاقه در نسل جدید وجود ندارد. امکانات دیجیتال بسیار خوب است و من در هیچ‌کدام از نمایش نامه‌هایم نگفته‌ام که این امکانات بد است ولی به‌هرحال کاستی‌هایی وجود دارد یا در خوش‌بینانه‌ترین شرایط تغییراتی را به وجود آورده است. سلیقه‌ها را عوض کرده است. کسی دیگر پیام طولانی نمی‌خواند، همه جملات خوشگل و عمیق می‌خواهند، همه موبایل بازی می‌کنند که عکس خوب و اتفاق خوب ببینند و به نظر می‌رسد شرایط با این وضعیت باید خوب شود اما چرا خوب نیست؟

وی ادامه داد: دلیل آن در بی‌حوصلگی، عدم تحقیق و پژوهش نسل جدید است، وقتی به دانشجویانم در دوران کرونا که امکان کلاس حضوری نبود موضوع تحقیق می‌دادم و منابع را معرفی و راهنمایی‌شان می‌کردم که چگونه موضوع را دنبال کنند، باز هم این کار را نمی‌کردند و چیزی حدود ۹۰ درصد کار را کپی می‌کنند و می‌آورند که مطالبشان هویت ندارد و اغلب دانشجویان نمی‌خواهند کار کنند و صرفاً می‌خواهند مدرک بگیرند.

مسئولان ما باید بدانند که ذات هنر اشاره به کاستی‌هاست

این پیشکسوت هنرهای نمایشی با اشاره به اهمیت تئاتر در جهان معاصر گفت: امروز اما نگاه جهان به تئاتر و اثرگذاری و اهمیت آن عوض شده است چنانچه امروز کلیسا تئاتر دارد و حتی در کشور سوئیس بیشترین هزینه آموزش‌وپرورش برای تئاتر در مدارس است، اما ما چقدر به این موضوع اهمیت می‌دهیم و چقدر تئاتر را قبول داریم؟

وی افزود: اگر جامعه سالمی می‌خواهیم که در بزرگسالی افراد با فشار بیرونی و پلیس جلوی خلاف‌کاری را نگیریم باید از بچگی آدم‌ها را متقاعد به رفتار شایسته کنیم. تئاتر اساساً آدم ساز است و بهترین ابزار برای آموزش تعامل اجتماعی محسوب می‌شود. تئاتر به کودک یاد می‌دهد که اینجا سکوت کن و آنجا حرف بزن. زیبایی‌شناسی، عدالت، طرف‌داری از حق، شادی، اصولی فکرکردن و حرف‌زدن و با هم بودن همه در تئاتر هست.

دولت‌آبادی تاکید کرد: تئاتر از پایه می‌سازد و آموزش از طریق تئاتر، تربیت از طریق تئاتر، درمان از طریق تئاتر، صورت می‌گیرد. آدم‌ها ذاتاً تئاتر را دوست دارند به دلیل این که بازی را دوست دارند و تئاتر مساوی با بازی است. اگر می‌خواهیم جامعه سالمی داشته باشیم باید به اینجا برسیم که با تئاتر می‌توانیم به این برسیم.

وی تاکید کرد: مدیریت منسجم و به رسمیت شناختن تئاتر توسط حاکمیت از جمله راه‌های دست‌یابی به اهمیت یافتن تئاتر است. مسئولان ما باید بدانند که ذات هنر اشاره به کاستی‌هاست اما نه برای تخریب. اگر کسی بخواهد مملکت خودش را تخریب کند خائن است اما ما مشاوران مسئولان هستیم و کاستی‌هایی که دیده شود را نشان می‌دهیم.

وی گفت: در جامعه‌ای که این موضوع درک شود، هنرمند قدر می‌بیند و در جامعه‌ای که سوءتفاهم نسبت به هنر و هنرمند وجود داشته باشد چپ‌چپ به آنها نگاه می‌شود و هنرمند نقد می‌شود. می‌گویند به چه حقی به کاستی‌ها اشاره می‌کنی و تعریف نمی‌کنی؟

نوابغ محصول دوره خوف‌ورجا هستند

این پیشکسوت هنرهای نمایشی با اشاره به مشکلات تئاتر گفت: امروز هنرهای نمایشی به ورطه بدی افتاده است؛ بعضاً نمایش‌ها ناراحت‌کننده است و وقتی به سالن می‌روید و بیرون می‌آیید احساس می‌کنید که به شما توهین شده است. بعضاً مضمون‌هایی زننده دارند و این چیزی نیست که آدم را راضی کند. به همین دلیل آدم ترجیح می‌دهد کتاب برخی از نمایش نامه‌ها را بخواند.

وی افزود: امکانات موجود با ظرفیت‌های اساسی جور نیست؛ تئاتر خصوصی راه افتاده است و این هم پشتوانه مالی ندارد و متکی به گیشه است. تئاتر در همه دنیا مخاطب خاص و ویژه دارد. امکانات دیجیتال و قبل‌تر تلویزیون باعث ریزش مخاطب تئاتر شده است.

وی تصریح کرد: ما بدی‌ها را برای ساختن می‌گوییم. از قدیم این‌گونه بوده است. در شرایط خوف نابغه به وجود نمی‌آید، در شرایط رجا هم نابغه به وجود نمی‌آید (رجای مطلق وجود ندارد)؛ نابغه محصول دوران خوف‌ورجا است.

دولت‌آبادی یادآور شد: دهه ۴۰ و ۵۰ ایران را ببینید: غلامحسین ساعدی، بیژن مفید، بهرام بیضایی، صادق هدایت، محمدعلی جمال‌زاده، احمد شاملو، فروغ فرخزاد، مرتضی ممیز و نوابغ همه رشته‌ها محصول دوره خوف‌ورجا هستند و این تجربه همه کشورهاست.

وی اظهار داشت: اگر گفت‌وگو صورت گیرد نقد عادی می‌شود و این‌قدر سوءتفاهم به وجود نمی‌آید و در ثانی واقعاً باید نظارت‌های اصولی بر تئاتر وجود داشته باشد. سلایق باید اصلاح شوند، اشکالات و نواقص تئاتر صرفاً به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و ممیزی ربطی ندارد بلکه از جمله من به‌عنوان معلم دانشگاه وظیفه دارم که در مسیر درست آموزش بدهم.

این پیشکسوت هنرهای نمایشی در انتها بیان کرد: در دوران کرونا بیشتر تدریس کردم و چند نمایشنامه هم نوشتم که به رابطه کودکان با فضا و ابزار دیجیتال مرتبط هستند.

منبع: ایرنا