در سوگ استاد احمد مهدوی دامغانی

به قلم: پروفسور سیدحسن امین 

نمانامه: درگذشت استاد بزرگ ادب پارسی و تازی و اسلام شناس باورمند، دکتر احمد مهدوی دامغانی در دیار غربت را باید به سوگ نشست و‌‌ به اهل ادب و ایمان تسلیت گفت. وی دانشمندی برجسته و ادیبی بزرگ و عربی‌دانی کم‌مانند بود. سال ها در کسوت استاد دانشگاه تهران به تربیت دانشجویان دکتری اهتمام داشت و بعد از مهاجرت به ایالات متحده، در دانشگاه هاروارد افاضه می فرمود. مقالات بسیار در مجلات فارسی چاپ خارج از ایران می نوشت و یک چند هم مجله ادبی گلستان را مدیریت می فرمود. اگرچه افادات علمی و ادبی اش اجتهادی بود اما پرخواننده ترین نوشته هایش خاطرات دور و درازش از رجال عصر پهلوی بود.
احتجاجات قلمی و ادبی من با او از مجله ایرانشناسی به مدیریت دکتر جلال متینی شروع شد و‌ به فصلنامه‌ره آورد به مدیریت حسن شهباز کشیده شد. با هم مکاتبات مفصل داشتیم که عین نامه های دست‌نویس او را به عنوان یادگار های ارزنده و سند افتخار نگهداری کرده ام. بعدها که من به ایران آمدم و‌ مجله حافظ را منتشر می کردم، از او چندین مقاله را که خود از آمریکا به من به ایران می فرستاد، منتشرکردم.

احمد مهدوی دامغانی و برادرش دکتر محمود مهدوی دامغانی پسران آیت الله شیخ محمد کاظم دامغانی از علما و مدرسان حوزه علمیه مشهد و از خویشاوندان دکتر مهدی محقق بودند. او تحصیلات منظم حوزوی داشت، در تهران از طلاب مدرسه سپهسالار قدیم بود که در آن عهد فیلسوف آقا میرزا مهدی اشتیانی قاضی دیوان عالی کشور مدرس آن مدرسه بود و در نسل بعد، پدر من سید علینقی امین و آقا مهدی حایری یزدی در آنجا تدریس می کردند.

مهدوی دامغانی، در تهران سردفتر اسناد رسمی و سرانجام رئیس کانون سردفتران شد‌. همین سمت و بویژه تنظیم اسناد رسمی برای بعضی از مغضوبان و مبغوضان سیاسی و دینی، پس از انقلاب ۱۳۵۷ اسباب زحمت او شد و‌ در آن غوغای عام، او نیز مدتی به زندان اوین افتاد و‌‌ پس از رهایی از زندان اول به اسپانیا و بعد به آمریکا رفت و در پنسلوانیا ساکن شد و سرانجام در دانشگاه معتبر هاوارد به تدریس پرداخت.
استاد مهدوی دامغانی به رغم اقامت ممتد در امریکا، اعتقادات مذهبی اش را دست نخورده حفظ کرد. صد البته که به دین اسلام و مذهب تشیع «اعتقاد» داشت، اما «عقده» نداشت؛ بر اصول دین و فروع مذهب و انجام واجبات و مستحبات، ثابت‌ و استوار مانده بود، ولی نسبت به کسانی که در قبول این اعتقادات یا انجام این مناسک با او همراه نبودند، دشمنی و کینه در دل و زبان نشان نمی داد. حب اهل بیت و به اختصاص امام علی، امام حسین و حضرت رضا در سینه بی کرده اش موج‌می زد.

دوستی در حق او نوشته است:
“مهدوی دامغانی تلفیق و تلائمی بود از عشق سوزان به اهل بیت (ع) و مهری ژرف به ایران و فرهنگ ایران. او هر که را دوستدار اهل بیت(ع) و خادم ایران می‌دانست – بدون توجه به مرام و مسلک سیاسی‌اش- حرمت می‌گذاشت و دوست داشت. معیار مهدوی دامغانی این بود و لاغیر. نقطهٔ کانونی شخصیت او حبّ اهل بیت(ع) و عشق به ایران بود؛ «انی سلم لمن سالمکم و حرب لمن حاربکم». بر این منهج فاش می‌گفت و از گفتهٔ خود دلشاد بود و از ملامت ملامتگران خوفی نداشت. ”
استاد احمد مهدوی دامغانی در غربت غرب درگذشت. دیگر غریب افتاده بود و همهٔ استادانش، همتایانش، دوستانش و حتی بسیاری از شاگردانش که به همه عشق می‌ورزید، از دنیا رفته بودند.
از ویژگی های این استاد ادب، یکی اخلاص عجیب او به امام حسین به همان شیوه و سنت شیعیان مخلص و مومن قدیم بود. با همین دیدگاه مخلصانه، وصیت‌نامهٔ مفصلی نوشته و در آن بی پیرایه برای ظرایف کفن و دفن خود، چنین وصیت کرده بود:
«بر روی چشمهایم و لبانم از تربت مقدس حضرت ابی‌عبدالله الحسین صلوات‌الله علیه که در لای قرآن کوچک جیبی (رویهٔ داخلی آن) جلد چرمی قرمزی که در “اوین” همراهم بود، به‌ترتیبی که مقرر است… بگذارند».
این وصیت ها مایه از اعتقاد راستین و ایمان پاک و بی غل و غش قلبی مهدوی دامغانی می گرفت و نه تظاهر و ریا و مردم فریبی. برای ایام عاشورا هم که در غربت غربیه سخنرانی می کرد، به دلیل همین رویکردهای بسیار سنتی، در معرض نقد روشنفکران دینی بود چه رسد به غرب نشینان لاییک، در احتجاجی که در مجله ره آورد در حیات حسن شهباز با نادر نادر پور کرد، نادر پور با خشم و نفرت، حریم حرمتس را شکست و‌ کار را به فحاشی و بی ادبی رساند. من به حمایت او برخاستم که خود نزدیک چهل مقاله در ره آورد نوشته بودم و تصریح کردم که نادر پور اگرچه شاعر خوبی است، تحصیلات منظم و تربیت آکادمیک برای ورود به بحث و نقد و نظر عالمانه ندارد.
مهدوی دامغانی در مکاتبات به سنت قدما برای همه مخاطبان القاب و عناوین می گذاشت و مثل مرحوم جمال زاده در می نوشت و دلتنگی اش را از راه مکاتبات که نصف ملاقات است، جبران می فرمود. درگذشت او را به خاندان خویش بویژه دختر دانشورش مترجم توانا فریده مهدوی دامغانی و جمیع اهل علم و ادب تسلیت می گویم.

روحش شاد
سیدحسن امین
۲۸ خرداد ۱۴۰۱