نمانامه: یکی از نیازمندی‌های جامعه امروزی علم ارتباطات و این علم از علومی است که می‌تواند به‌عنوان پلی بین سایر علوم باشد و بحث اطلاع‌رسانی در کلیه امورات اجتماعی و فرهنگی و اقتصادی و سایر موارد به امور انسان‌ها نیازمند دانشی هست که آن را انتقال بدهد یکی از روش‌های مهم این علم دانش خبرنگاری و خبرنویسی است و این علم همانند جنگ با شمشیر هست که فرد خبرنگار باید به علوم و فنون آن آشنا باشد لذا ما تصمیم گرفتیم جهت علاقه‌مندان به این علم برنامه‌های آموزشی داشته باشیم که امیدوارم بتوانیم قسمتی از نیازمندی‌های این رشته را بیان نماییم.
اصول خبرنویسی
مردم این حق را دارند از طریق اطلاعات دقیق و جامع به تصویری عینی از واقعیت دست یابند و آرای خود را آزادانه از طریق رسانه‌های گوناگون فرهنگ و ارتباطات بیان کنند.
می‌دانم روزنامه‌نگاری را نمی‌توان یاد داد و باید آن را زندگی کرد، اما می‌توانم بعضی از تجربه‌هایم را به شما منتقل کنم. (گابریل گارسیا مارکز)
مقدمه:
آنچه از تاریخ برمی‌آید این است که اولین روزنامه‌های خبری توسط ژولیوس سزار منتشرشده و از آن زمان تاکنون نیاز بشر به خبر و تلاش آدمی برای آگاهی از تازه‌ترین، مهم‌ترین و جالب‌ترین رویدادهای جهانی ارزش روزافزونی به خبر و خبررسانان داده است. در این مقال سعی شده است به نکاتی مختصر و مفید در خبرنویسی که مورداستفاده مسئولان روابط عمومی، روزنامه‌نگاران و دیگر فعالان عرصه خبری قرار می‌گیرد، اشاره شود، امید است موردتوجه علاقه‌مندان قرار گیرد.
خبر چیست؟
تعاریف متعددی برای خبر بیان‌شده است که در اینجا فقط به دو مورد آن اشاره می‌شود:
خبر اعلام و بیان وقایع جالب زندگی اجتماعی و نقل عقاید و افکار عمومی است.
خبرگزارش ساده، خالص، مناسب، دقیق و خلاصه رویدادها، گفته‌ها و اندیشه‌ها است.
عناصر شش‌گانه خبر: که، کی، کجا، چه، چرا، چگونه
یک خبر درست باید دارای عنصرهای شش‌گانه فوق‌الذکر باشد و باید دقت کرد که مخاطب بتواند پاسخ به این
پرسش‌ها را خود بیابد.
که: نشان‌دهنده انسان‌ها، جانوران، سازمان‌ها و یا چیزهایی است که در رویداد حضور و یا دخالت دارند و یا رویداد به‌گونه‌ای با آنان در ارتباط است.
کی: نشان‌دهنده زمان و هنگام رویداد است.
کجا: نشان‌دهنده مکان رویداد است که علاوه بر موقعیت محل باید فاصله آن را با نقاط مهم دیگر (مرکز استان، مرکز کشور،…) بیان کند.
چه: نشان‌دهنده موضوع آنچه رویداد را تشکیل می‌دهد است.
چرا: نشان‌دهنده انگیزه‌ای است که پدیدآورنده رویداد هست.
چگونه: نشان‌دهنده چگونگی رویداد است و ترتیب و کیفیت آن را مشخص می‌کند.
نکته مهم اینکه باید در متن خبر درباره عناصر خبری نهفته در خبر توضیح مناسب و شایسته را داد و درصورتی‌که یکی از عنصرهای خبر موردتردید و یا ابهام باشد این کمبود را در خبر بیان کرد.
ارزش‌های خبری: عبارت‌اند از دربرگیری (جامعیت)، شهرت، تضاد، استثنا، تنوع (تعداد و مقدار)، مجاورت، تازگی
اصول اخبار نویسی
۱٫ مفاهیم اساسی خبرنویسی عبارت‌اند از: درستی، روشنی و جامعیت خبر
۲٫ خبر باید درست، کامل، ساده، روان و به زبان مردم عامی و در جمله‌های کوتاه نوشته شود.
۳٫ خبر باید فاقد واژه‌ها و عبارت‌های دشوار و دور از ذهن باشد.
۴٫ خبر باید بیشترین اطلاعات را در کوتاه‌ترین متن ارائه علاقه‌مندان در کمترین فرصت بیشترین بهره را الآن ببرند.
۵٫ خبر باید به‌گونه‌ای تنظیم شود که بخش‌های مختلف آن (تیتر و لید و متن) با یکدیگر هماهنگی و تطابق لازم را داشته باشند.
۶٫ خبر باید اطلاعات موردنیاز خوانندگان را در برداشته باشد.
۷٫ در خبر نباید پاراگراف‌ها را با یک عبارت تکراری آغاز کرد.
۸٫ به هنگام به کار بردن نام افراد، سازمان‌ها در خبر آنچه مهم است آگاهی مخاطب از مقام و ملیت و جنسیت فرد است و دانستن نام و نام خانوادگی برای مخاطب ارجحیت ندارد و برای آنکه شناسایی به‌خوبی صورت گیرد، باید دربار اول، به ترتیب به نام و نام خانوادگی، مقام اجتماعی و نام کامل سازمان اشاره شود و در پاراگراف‌های بعدی با توجه به متن خبر از مشخصات بعدی استفاده کرد.
۹٫ در خبر باید از کاربرد عنوان‌های تحصیلی (دکتر، مهندس) عنوان‌های آداب منشانِ (آقا، خانم، تیمسار، جناب) خودداری شود.
۱۰٫برای تهیه و نگارش یک خبر خوب و کامل تکیه‌بر حافظه کافی نیست، بلکه از آغاز تا پایان تهیه گزارش باید یادداشت‌برداری شود و پس از دوباره خوانی، تکمیل و اصلاح متن، خبر به‌صورت دقیق تنظیم گردد. بنابراین قلم، کاغذ، ضبط‌صوت و دوربین عکاسی از لوازم ضروری تهیه خبر است.
۱۰٫ برای تهیه خبرهای کامل، جامع و تازه باید همواره با مردم در تماس بود و نیازهای جامعه را شناخت.
۱۱٫ همواره پس از تنظیم خبر باید دوباره خوانی خبر صورت گیرد، تا هرگونه ابهام احتمالی رفع شده و از جامع و کامل بودن و صحیح بودن خبر اطمینان حاصل شود.
۱۲٫ نویسنده خبر باید به دستور زبان و آیین نگارش فارسی مسلط و به فرهنگ غنی ایرانی و اسلامی جامعه آشنایی کامل داشته باشد.
۱۳٫ برای موفقیت در عرصه خبرنویسی، نویسنده خبر باید آگاهی‌های سیاسی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و دینی خود را افزایش دهد.
۱۴٫ توجه به‌تازگی و اهمیت سرعت در تهیه خبر و از ضروریات حرفه خبرنگاری است. ولی بهانه سرعت در کار توجیه مناسبی برای بی‌دقتی در نگارش خبر نیست.
۱۵٫ مشاهده غلط املایی و انشایی در خبرنویسی به‌هیچ‌وجه پذیرفتنی نیست.
۱۶٫ نام‌های خارجی، نام‌های خاص، عبارات علمی و نقل‌قول از دیگران را در متن خبر باید داخل گیومه نوشت.
۱۷٫ در نگارش نام‌های خاص و عام به‌ویژه اسامی خارجی دقت در نگارش شرط لازم و یکسان نویسی نام‌ها شرط کافی است.
۱۸٫ خبرهای جالب از رویدادهایی که به نظر دیگران عادی و کم‌ارزش می‌آیند، به وجود می‌آید.
۱۹٫ هرچه اهمیت موضوع خبر بیشتر و هراندازه علاقه متقاضیان برای آگاهی از خبر بیشتر باشد، باید خبر را مشروح‌تر نوشت.
۲۰٫ خبر نادرست به‌جای پاسخ‌گویی به نیاز متقاضیان چند پرسش جدید را مطرح کرده و آن‌ها را نیز بی‌پاسخ می‌گذارد.
۲۱٫ رفتار شایسته و منطقی و آراستگی ظاهری هنگام تهیه خبر تأثیر بسیاری بر روی منبع خبر دارد.
۲۲٫ فرد حقیقی و یا حقوقی که خبر از او سرچشمه می‌گیرد را منبع خبر می‌گویند.
۲۳٫ تا حد امکان درخبرباید به نقل‌قول مستقیم پرداخت و بایدتلاش کرد تا انتقال مفهوم پیام و مطلب بر منبع خبر استوار شود.
۲۴٫ سابقه خبر یعنی توضیح دادن در خصوص گذشته و پیشینه خبر که معمولاً در پاراگراف آخر و پس از ارائه مطالب جدیدمی آید،
ذکر این سابقه کمک شایانی در درک بهتر خبر برای مخاطب خواهد داشت و برای اتصال سابقه به متن خبر از واژه‌های کلیشه‌ای نظیر گفتنی است، شایان‌ذکر است و … استفاده می‌شود.
۲۵٫ در نگارش خبر باید مقیاس‌های متری، میزان وب‌های کالاها، درجه‌ها و درصدها، آمارها، رتبه‌ها، ساعت و تاریخ، روزها و صفحه کتاب‌ها و مانند آن را باید با عدد نوشت.
۲۶٫ شماره یک و کسر کمتر از یک را باید با حروف نوشت. (شماره‌های ۲ و ۱۰ را می‌توان هم با حرف و هم با عدد نوشت.)
۲۷٫ رعایت نشانه‌گذاری فارسی در تنظیم و نگارش خبر الزامی است.
ب) قواعد تیتر نویسی:
کم‌گوی و گزیده گوی چون در تا زاندک تو جهان شود پر
۲۸٫تیتر جوهره و روح خبر و ماندگارترین قسمت خبر در ذهن مخاطب است. و باید خلاصه مهم‌ترین مطلب خبر باشد.
۲۹٫تیتر نویسی یکی از فنی‌ترین، حرفه‌ای‌ترین و درعین‌حال شیرین‌ترین کارهای تهیه خبر است. تیتر اگر اصولی و با علم به ویژگی‌های مخاطب و متناسب با موضوع انتخاب شود می‌تواند بسیاری از مخاطبین بی‌تفاوت نشریات را نیز جذب کند.
۳۰٫تیتر جمله‌ای است که در خلاصه‌ترین شکل ممکن، قصد دارد پیامی مرتبط با متن خبر را به مخاطب منتقل کند.
۳۱٫ از تکرار کلمات در تیتر باید خودداری شود. همچنین در تیتر از کاربرد واژه‌های اضافی و توضیحی باید خودداری کرد.
۳۲٫تیتر باید به‌گونه‌ای باشد که در آن به‌اندازه نیاز و فقط به مهم‌ترین عناصر شش‌گانه خبری اشاره شود.
۳۳٫در نگارش تیتر باید از واژه‌های آشنا و رسا استفاده کرد.
۳۴٫تیتر باید حتی‌الامکان با فعل به پایان رسیده و دارای مفهوم باشد.
۳۵٫در تیتر نیاز به نقطه‌گذاری در پایان جمله نیست، ولی به کاربران علائم سجاوندی در داخل تیتر اشکالی ندارد.
۳۶٫تیتر باید کوتاه، جامع‌ومانع، مختصر و مفید، منطبق و هماهنگ باخبر، جاذب و جالب، روشن و دقیق، روان و سلیس و بدون ابهام باشد. ۳۷٫ تیتر نباید مبهم و شعاری باشد. همچنین از نگارش تیتر سؤالی و منفی باید پرهیز کرد
۳۸٫در تیتر باید با کمترین واژه‌ها بیشترین معنی، مفهوم و پیام را بیان کرد.
۳۹٫تیتر باید به‌گونه‌ای باشد که نوع، موضوع و ارزش‌های خبری را بیان کند.
۴۰٫تیتر حتی‌المقدور نباید با قیدهای زمان و مکان شروع شود.
۴۱٫تیتر را باید پس از تنظیم خبر نوشت.
قواعد لید نویسی:
از واقعه‌ای تو را خبر خواهم کرد و آن را به دو حرف مختصر خواهم کرد
۴۲٫ لید خلاصه مهم‌ترین بخش خبر است. جالب‌ترین و پرهیجان‌ترین موضوع، تازه‌ترین رخداد و محکم‌ترین بخش خبر را باید
با کلمات جذاب، بدیع، جاندار، قاطع و هیجان‌انگیز در لید خبر نوشت.
۴۳٫در تهیه و تنظیم خبر، مهم‌ترین کار نوشتن مقدمه یا لید Lead)) به‌صورت خلاصه و فشرده است. درواقع لید چیزی نیست جز همان چند جمله اول خبر که هدایت‌گر مخاطب به درون خبر است.
۴۴٫ لید باید کوتاه، درست و رسا باشد، هرچه لید کوتاه‌تر باشد، جذاب تراست. لید خوب حداکثر بین ۱۵-۱۰ کلمه است.
۴۵٫از ذکر مطالب مبهم و کلی و کم‌اهمیت و جزئی در لید باید خودداری شود.
۴۶٫نام و نام خانوادگی افراد را در صورتی در لید ذکر می‌کنیم که مخاطب بتواندمسوولیت و نقش او را در ذهن مجسم کند، در غیر این صورت برای معرفی افراد در لید باید از مسئولیت و سمت و دیگر خصوصیات مربوط استفاده کرد.
۴۷٫در لید باید سعی شود به عناصر شش‌گانه خبری پاسخ داده شود.
۴۸٫ در لید نباید شک و تردید در موضوع خبر رسوخ نماید و همچنین از مجهول نویسی در لید باید پرهیز کرد.
۴۹٫جز در موارد استثنایی نباید لید را بازمان امکان شروع کرد.
۵۰٫نتیجه واقعه یا رویداد تا حد ممکن باید در لید آورده شود.
تعریف خبر
اعلام و بیان وقایع جالب زندگی اجتماعی و نقل عقاید و افکار عمومی است.
عوامل یک خبر:
۱-اعلام واقعه: یک واقعه زمانی جنبه خبری پیدا می‌کند که آشکار شود و دیگران از آن مطلع شوند.
۲- نخستین بیان: بعد از آشکار شدن خبر باید چگونگی وقوع آن بیان شود تا کنجکاوی مخاطبان را ارضاء نماید.
۳- واقعه عینی: خبر باید با واقعیت همراه باشد و فاقد افسانه‌پردازی هست.
۴- جالب بودن واقعه: خبرنگاران باید نیازمندی‌ها و علاقه‌های مخاطبان را در نظر بگیرند.
۵- عمومی و اجتماعی بودن واقعه: خبر باید جنبه عمومی داشته باشد و در زندگی اکثریت مردم تأثیر بگذارد.
خبرنگار کیست؟ کسی است که به اتکا به ذوق و استعداد شخصی پس از گذراندن دور آموزش تخصصی وظیفه تهیه و جمع‌آوری و تنظیم اخبار و انتقال آن از طریق وسایل ارتباط‌جمعی (مطبوعات- رادیو- تلویزیون- خبرگزاری) به مخاطبان را به عهده دارد.
ویژگی خبرنگار در انعکاس اخبار
۱- شم خبری: عده‌ای معتقدند که استعداد و شم خبری ذاتی هست مثلاً کسی که نقاشی می‌کند ولی در عمل ثابت‌شده ذاتی نبوده و فنی است و بر اساس تمرین و تکرار باعث بالا رفتن استعداد و شم خبری می‌شود.
۲- در مسیر بودن خبر: یعنی در جریان رویداد قرار گرفتن هست.
۳- لزوم تخصص: روزنامه‌نگاری یک‌رشته تخصصی هست و درگذشته به این شکل نبوده و اکنون تخصصی‌شده است مثلاً یک خبرنگار هنری باید مکاتب سینمائی را بشناسد.
۴-تماس با مردم: تا زمانی که خبرنگار با مردم تماس نداشته باشد نیازها و افکار مردم را نمی‌توان دریافت زمانی می‌تواند نیاز مردم را بشناسد که با مردم ارتباط داشته باشد.
۵- ایجاد صمیمیت: خبرنگار نمی‌تواند بدون صمیمیت و دوستی خبر تهیه کند پس باید اعتماد طرف مقابل را جلب نماید.
۶- نگهداری نشانی منابع خبری: خبرنگار باید دفترچه خاصی داشته باشد که مشخصات تمام منابع خبری را بنویسد تا در مواقع ضروری به آن‌ها دسترسی یابد.
۷- بررسی اسناد و مدارک: هر خبرنگاری در حوزه‌ای که کار می‌کند باید اسناد و مدارک مخصوص آن را داشته باشد. مثلاً اگر خبرنگار مالی هستیم در مورد مالیات‌ها و هر آنچه مربوط می‌شود به آن شخص و در جریان امر قرار بگیریم.
۸- تکمیل معلومات عمومی: خبرنگار باید در حال تکمیل معلومات خود باشد از طریق اینترنت مطبوعات مختلف – کتاب
۹- سرعت و عمل: سرعت و عمل در کار خبری بسیار مهم هست و خبرنگار باید خبر را در فرصت اولیه به تحریریه برساند.
۱۰-رعایت بی‌طرفی: خبرنگاری که به‌نوعی بی‌طرفی را نقص کند اعتماد از او سلب می‌شود.
۱۱-رفتار اجتماعی مناسب خبرنگار: خبرنگار باید ظاهری آراسته، مرتب و رعایت ادب و نزاکت را داشته باشد.
مفاهیم اساسی در خبرنویسی
۱- درستی و صحت خبر: خبر باید درست و بر مبنای یک گزارش عینی باشد وگرنه قصه‌نویسی است و باید به همان شکلی که اتفاق افتاد نوشته شود نه به آن صورت که خبرنگار می‌خواهد.
۲- صراحت و روشنی خبر: خبر باید واضح و از ابهام و کنایات به دور باشد و هنر خبرنگار در این است که اطلاعات صحیح را درزمانی که جمع‌آوری کرده و با بهترین نحو تنظیم نماید و به مخاطبان انتقال دهد.
۳- جامع و کامل بودن خبر: خبر باید طوری تهیه و تنظیم شود که هیچ سؤالی برای خواننده بی‌پاسخ نماند و خبرنگار خود را به‌جای مخاطب قرار دهد و سؤالی ابهام داشته باشد برطرف کند و با جامعیت در اختیار مخاطبان قرار دهد و به پرسش‌های مربوط به عناصر خبر به‌طور کامل پاسخ داده شود.
نحوه کسب خبر
۱- دریافت خبر ۲- جمع‌آوری خبر ۳- کشف خبر ۴- تحلیل و تحقیق خبر
۱- دریافت خبر: این خبرها بدون مداخله خبرنگار به مطبوعات می‌رسد مثل اعلامیه‌های دولتی، گزارش مصاحبه‌ها و کنفرانس مطبوعاتی
۲- جمع‌آوری خبر: خبرنگار باید به جستجو و جمع‌آوری خبر بپردازد مثل: خبرهای مربوط به محصول‌های صنعتی، فعالیت‌های عمرانی و اقدامات نوسازی اگر خبرنگار برای تهیه خبر مراجعه نکند مسئولان آن هیچ‌وقت مستقیماً برای انتشار آن در مطبوعات پیش‌قدم نمی‌شوند.
۳-کشف خبـر: در برخی موارد اخبار محرمانه و مخفی است یعنی نه‌تنها خبر ابهام دارد بلکه دارنده خبر به علل خاص خبرنگار را از دست یافتن بدان بازمی‌دارد بدین طریق خبر را عملاً منکر می‌شود در این حالت خبرنگار موظف است خبر را کشف کند و در اختیار روزنامه‌نگار بگذارد مثل: اخبار سیاسی – قضائی
۴- تحلیل و تحقیق خبر: زمانی که برای کسب خبر منابع مستقیم وجود ندارد و خبرنگار می‌تواند با بررسی دقیق اخبار موجود و مقایسه آن‌ها با یکدیگر به یک خبر مهم دست یابد خبرنگار این خبرها را باید بااحتیاط منتشر کند تا ازلحاظ صحت عمل انتقادی بر آن وارد نباشد.
ارزش خبر
تعریف ارزش خبری: برای تشخیص اینکه در چه رویدادی ارزش تهیه گزارش را دارد نیاز به معیارهای است که بتوان وقایع یا رویداد را ارزش‌یابی و گزارش جامعی از آن رویداد برای مخاطبان تهیه کرد این معیارها گاه به تنهائی یا با ترکیب با یکدیگر یک واقعه را پدید می‌آورند
۱-ارزش دربرگیر ۲- ارزش شهرت ۳- ارزش بزرگی ۴- ارزش برخورد و تضاد ۵- استثناء و شگفتی ۶- ارزش تازگی ۷- ارزش مجاورت
۱- دربرگیر: یعنی بر روی تعداد زیادی از افراد جامعه تأثیر در زمان حال و آینده داشته باشد ارزش دربرگیری ممکن است به منفعت یا ضرر افراد جامعه باشد و این منفعت هم می‌تواند به‌صورت مالی و معنوی باشد و حتی ضرر هم به‌صورت معنوی و مادی این ارزش در برگیری می‌تواند تأثیر مستقیم یا غیرمستقیم بر روی افراد جامعه داشته باشد.
۱-۱- منفعت:
مادی: مثال: شهریه دانشگاه آزاد اسلامی کاهش یافت.
معنوی:
۱-۲- ضرر:
مادی: مثال: شهریه دانشجویان دانشگاه آزاد افزایش یافت
معنوی: مثال: مدرک دانشگاه آزاد اعتبار ندارد (چون پول خرج می‌کنیم)
۱-۳-تأثیر مستقیم: مثال: وزارت نفت اعلام کرد قیمت بنزین افزایش یافت. (تأثیر مستقیم دارد برای اشخاصی که ماشین دارند)
۱-۴- تأثیر غیرمستقیم: مثال: وزارت نفت اعلام کرد قیمت بنزین افزایش یافت. (تأثیر مستقیم دارد برای کسانی که ماشین ندارند)
۱-۵- تأثیر در زمان حال و آینده: مثال: تعویض گذرنامه- تعویض شناسنامه
۲- شهرت: اشخاص حقیقی و حقوقی و حتی برخی از اشیاء هرگاه به خاطر فعالیت‌ها و معروفیتشان در جامعه ملی و فراملی شناخته‌شده باشند ارزش خبری دارند شهرت ممکن است بار معنائی منفی و مثبت داشته باشد. مثال: بار منفی: صدام بار مثبت: پاستور که واکسن را اختراع کرد.
۳- بزرگی: این ارزش خبر به اعداد و آمار مربوط هست هرچقدر وزن و تعداد نفر بیشتر باشد ارزش خبر بیشتر است. مثال: مانند زلزله ازنظر ریشتر و تعداد کشتگان
۴- برخورد و تضاد: شامل برخورد بین گروه‌ها، افراد، ملت‌ها و حیوانات با یکدیگر در طبیعت برخورد ممکن است به‌صورت فیزیکی (جسمانی مانند: نیروهای آمریکای به شمال عراق حمله کردند) یا فکر (ایدئولوژی مانند: رئیس‌جمهور آمریکا در نطقی ایدئولوژی مارکسیسم حمله کرد و آن را بی‌اساس خواند)
۵- ارزش استثناء و شگفتی: یعنی رویدادهای استثنائی را شامل می‌شود دلیل اهمیت جالب بودن واقعه و تحریک حس کنجکاوی مخاطبان هست. مانند: خانمی که با دو سگ رانندگی می‌کند
۶- ارزش مجاورت: رویدادی که بر اساس اهالی یک منطقه خبر است برای منطقه دیگر ارزش خبری یکسان ندارد هم ارزش جغرافیای داشته و هم ارزش معنوی
۷- ارزش تازگی: هرچقدر خبر تازه‌تر باشد و در زمان کم تهیه شود و به مخاطبان انتقال یابد دارای ارزش زمان هست دیر مخابره کردن خبر ممکن است اعتبار و حیثیت موسسه خبری را زیر سؤال ببرد بنابراین اگر خبری را خبرنگار با تلاش فراوان تهیه‌کرده و به‌موقع مخابره نشود ارزش تازگی خود را از دست می‌دهد چون رقبا در مدد بهر برداری از کمترین فرصت هستند تا کسب اعتبار و جلب مخاطب نمایند.
عناصر خبر (مهم) به خبرنگار کمک می‌کند تا مطالب را بهتر تهیه و تنظیم نماید و به دفتر روزنامه ارائه بدهد عناصر خبر عبارت‌اند از: که- چه– کی –کجا- چگونه- چرا
عنصر که: شخص یا اشخاصی را در برمی‌گیرد. نام و نام خانوادگی- سن- جنس- تحصیلات- شغل
عنصر چه: یا چه موضوعی- محور اصلی خبر اصل رویداد است مانند: ارزش‌های در برگیری و برخورد مانند زمان جنگ، حوادث طبیعی
عنصر کی: عنصر زمان بسیار مهم هست مانند روز- ساعت- دقیقه – ثانیه
عنصر کجا: چه مکانی (شهرستان- شهر- استان- کوچه- طبقه – پلاک) به خبرنگار کمک می‌کند چطور موضوعش را بنویسید.
عنصر چگونه: چگونگی، چطور – چگونگی وقوع رویداد را در برمی‌گیرد.
عنصر چرا: علت اتفاق را بررسی می‌کند بیشتر در تفسیر بکار می‌رود.
انواع خبر
اخبار انحصاری: شامل اخباری است که برای اولین بار به‌وسیله خبرنگار تهیه می‌شود و قبل از آنکه خبرنگاران رقیب به آن دست یابند منتشر می‌گردد.
اخبار معمولی و عادی: شامل اخبار ضروری روز را می‌گویند که هرروز طبق معمول روزانه توسط خبرنگاران تهیه و به چاپ می‌رسد تکرار این اخبار به دلیل برخی از حوادث و وقایع موردعلاقه خوانندگان هست مثل اخبار مربوط به سینما و تئاتر – برنامه‌های رادیو و تلویزیون
اخبار ابتکاری: اگر روزنامه‌ها اخبار انحصاری و ابتکاری تهیه نکنند بین آن‌ها هیچ تمایزی وجود ندارد به همین دلیل خبرنگاران تلاش می‌کنند در تهیه اخبار ابتکارات جدیدی به کار ببرند و با انتشار اخبار غیرقابل‌انتظار خوانندگان بیشتری را جلب کنند اخبار ابتکاری همیشه جنبه استثنائی دارد و محصول استعداد و کوشش و تلاش خبرنگار هست.
تعریف لیدر خبر؟ چکیده مهم‌ترین مطلب که دربند اول آمده است. (چهل کلمه هست)
نگارش لید خبری کار بسیار مهم هست که خبرنگار باید فوراً خوانند را در جریان مهم‌ترین قسمت رویداد قرار دهد.
اصول نگارش لید
۱- لید باید چکیده مهم‌ترین مطلب را به‌صورت مشخص و معلوم بیان کند.
۲- از نوشتن مطالب مبهم در لید باید خودداری کرد.
۳- مطالب جزئی در لید نباید نوشته شود.
۴- لید خبر باید حاوی یک یا حداکثر دو جمله باشد.
۵- در نوشتن لید نباید تعداد کلمات از حدود ۴۰ کلمه بیشتر باشد.
۶- لید نباید بازمان یا مکان شروع شود مگر این زمان و مکان اهمیت ویژه‌ای داشته باشد.
انواع لید
– لید بر اساس عناصر خبر: ۱- که ۲- چه ۳- کی ۴- خبر ۵- چگونه ۶- کجا
– که: با معرفی شخص شروع می‌شود. مثال: گورباچوف رهبر شوروی دیروز موافقت خود را برای برچیدن قدرت‌های بزرگ از جانب شوروی در خارج از خاک کشور اعلام کرد.
– لید کجا: محل وقوع واقعه را بیان می‌دارد. مثال: جاده رامهرمز بهبهان به علت بارندگی‌های ۴۸ ساعت گذشته در استان خوزستان و جاری شدن سیل در چند نقطه جاده مسدود شد.
لید کی: زمان وقوع واقعه را بیان می‌دارد. مثال: از ساعت ۶ صبح فردا طرح محدود ترافیک در مرکز تهران به مورداجرا درمی‌آید.
لید چرا: یا دلیل رویداد مثال: به‌منظور تبادل فرهنگی و عرضه فرهنگ پربار اسلامی نخستین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب با حضور کشورهای مختلف به‌ویژه کشورهای اسلامی در سال آینده در تهران برگزار خواهد شد.
لید چه: یا موضوع رویداد مثال: انفجار کپسول در شرکت ایران گاز شعبه بندرعباس علاوه بر آتش‌سوزی و خسارت مالی دو کارگر را کشت و ۷ تن را به‌شدت مجروح کرد.
لید چگونگی: رویداد: با تأسیس دوره جدید آموزش پزشکی کمبود ۲۰ هزار پزشک در کشور برطرف خواهد شد و دیگر نیاز به رفتن به کشورهای خارج نیست.
لید بر اساس موضوع خبر
۱- لید یک موضوعی:
لید مستقیم- لید عمقی- لید تشریحی – لید سؤال- لید نقلی- لید تمثیلی- لید ادبی
– لید مستقیم: لیدی است که خبر به‌صورت ساده و مستقیم و بدون ابهام هست.
– لید عمقی: برای خبرهای پیچیده به کار می‌رود مانند: خبرهای سیاسی و اقتصادی برای روشن شدن مطالب
– لید تشریحی: نویسنده یا خبرنگار سعی دارد با تحریک احساسات خواننده را به خود جلب کند. مثل: گازگرفتگی سال گذشته موجب خفه شدن شده بود یا دیدن بچه دوقلو که شبیه قورباغه هست.
– لید سؤال: با طرح یک سؤال حس کنجکاوی خواننده را تحریک می‌کند مثل: مردم تهران بی‌صبرانه منتظرند تا بدانند دولت برای جلوگیری از شیوع بیماری وبا در پایتخت چه تصمیمی اتخاذ می‌کند.
– لید نقلی: استفاده کردن از نقل‌قول مستقیم از یک شخصیت مثل: من به‌طرف چوبه دار می‌روم ولی به همه مردم بگوئید که بی‌گناهی را به خطای ناکرده مجازت می‌کنند این آخرین گفتهٔ محکومی بود که سحرگاهان امروز در زندان به دار مجازات آویخته شد.
– لید تمثیلی: لیدی است که با ضرب‌المثل به‌کاربرده می‌شود استفاده از اشعار و ضرب‌المثل
– لید ادبی: از یک اندیشه فلسفی یا ادبی استفاده می‌شود. مثال: در زندگی ملت‌ها هم مثل افراد لحظاتی از هوشیاری پیش می‌آید که یک‌باره بافت زندگی آینده آنان را زیرورو می‌کند و تاروپود هستی ایشان را رنگ و روی دیگری می‌دهد.
۲- لید چند موضوعی:
لید چند خبری- لید فهرستی- لید مرتبط یا مقایسه‌ای- لید متراکم- لید تاریخی
– لید مرتبط یا مقایسه‌ای: رابطه علت و معلول را در لید تأکید دارد و اینکه یکی از آن‌ها نتیجه دیگر هست. مثال: به دلیل سیل آمده در شهر گیلان هزاران نفر کشته شد.
– لید متراکم: چند مسئله با درجه اهمیت تقریباً مساوی کنار هم قرار می‌گیرد. مثل: دوازده نفر کشته یا ۵۰ میلیون خسارت
– لید فهرستی: در این نوع لید موضوعات متعدد ولی دارای اهمیت مساوی نوشته می‌شود مثال: فروش میوه در پیاده‌روها ممنوع گردید- ماهی جنوب از روز شنبه با نرخ ارزان‌تر به مردم فروش داده می‌شود.
– لید چند خبری: لیدی است که برای چند خبر متفاوت که حداقل از یک‌جهت دارای وجه اشتراک هستند مثال صفحه ۷۶ کتاب
– لید تاریخی: صفحه شماره ۷۶
گزار نویسی (رپورتاژ)
یکی از شاخه‌های روزنامه‌نگاری ست و شاید بتوان گفت یکی از بخش‌های روزنامه‌نگاری به‌حساب می‌آید در گزارش مجموعه‌ای از خبر محاسبه در خود گزارش داریم درنتیجه گزارشگر کسی است که کار گزارش‌نویسی و خبرنویسی وارد باشد هرگاه واقعه‌ای جنبه نمایشی و توصیفی داشته باشد در یک صحنه تصویری مثل رژه، مسابقات ورزشی و غیره خبرنگار به‌عنوان ناظر جریان حضور دارد و به‌جای مردمی که نمی‌توانسته در آن واقعه حضورداشته باشد بجای آن‌ها می‌بیند و می‌شنود و برای مردم به‌طور دقیق و روشن‌بیان می‌کند پس گزارش‌نویسی یک خبر تصویری وتوصیفی هست و کسانی که واقعه را می‌خوانند محیط وقوع رویداد را تصور کرده و می ببیند او مانند یک تماشاگر است نه یک تماشاگر عادی بلکه باید او با چشم‌های نکته‌بین خود در صف مقدم قرار گیرد.
مراحل عملی تهیه گزارش تحقیقی
۱- تهیه موضوع: توسط خبرنگار یا سردبیر موضوع مشخص می‌شود.
۲- مطالعه روی موضوع تعیین‌شده: شناخت منطقه محل و فردی که گزارش می‌خواهیم تهیه کنیم.
۳- گفتگو با مردم: در موضوع تحقیقی مردم جایگاه بالائی دارند چون برای مردم می‌نویسیم و در نقاط مختلف با مردم مصاحبه شود با طبقات مختلف مردم صبحت شود شغل‌های مختلف و نظرات مختلف در نظر گرفته شود.
۴-گفتگو با کارشناسان: به گزارش تحقیقی فقط جنبه علمی می‌دهد.
۵- گفتگو با مسئولان: کسانی که به‌عنوان مسئول آن قسمت هستند.
۶- اظهارنظر گزارشگر: باید حدومرز گزارشگر مشخص باشد و با نظر دیگران ادغام نشود.
۷- نتیجه‌گیری:
الف- عده‌ای معتقدند که باید یک جمع‌بندی از مطالب خود داشته باشند و یک نتیجه‌گیری از مشکل و بهترین راه‌حل را ارائه بدهند.
ب- خوانندگان باید در مورد نتیجه‌گیری آن‌ها اظهارنظر کنند و بیننده و خواننده را به فکر و اندیشه وا‌دارند.
ویژگی یک گزارش خوب
۱- مشخص کردن محور اصلی گزارش
۲- ایجاد تصویر کلی از موضوع گزارش در ذهن که دارای یکپارچگی و پیوستگی باشد.
۳- حفظ وحدت موضوع در گزارش یعنی اگر درباره جنگ صحبت می‌شود فقط درباره جنگ باشد و از موضوعات دیگری به‌کاربرده نشود
۴- تسلط در تشریح، توصیف و تجسم موضوع گزارش به توانائی گزارشگر بستگی دارد.
۵- رعایت اصل کمی و کیفی گزارش (موضوع گزارش پر محتوی و مختصر باشد که مخاطبان بتوانند نتیجه خوبی بگیرند طوری نباشد که مردم خسته شوند و از خواندن ادامه منصرف شوند.
۶- رعایت اصل بازگویی در گزارش بازگوکننده تمام مسائل و موارد باشد که شامل نظرات مردم یا هر کس دیگر
۷- عدم پیش‌داوری: نباید پیش‌داوری کند
۸- بی‌طرفی در گزارش
۹- کشاندن خواننده به‌طرف موضوع
۱۰-توجه به خواستگاه خوانندگان و نیازهای اساسی آنان
۱۱-گزارش باید معلومات خواننده را بالا ببرد.
۱۲-شناخت آداب‌ورسوم جامعه و سنت‌های جامعه را بشناسیم و در گزارش به کسی توهین نکنیم
تعریف خبر: اعلام و بیان وقایع جالب زندگی اجتماعی و نقل عقاید و افکار عمومی است.
تعریف تفسیر یا اظهارنظر: عبارت است از قضاوت و اظهارنظر عقاید افراد درباره وقایع اجتماعی
تعریف تشریح: بیان مفصل و شرح عناصر عینی و چگونگی واقعه را آشکار می‌سازد.
تفاوت خبر، تفسیر و تشریح
خبر: در خبر نباید و هیچ حقی نداریم در آن دخل و تصرف کنیم بلکه عین واقعه را باید بیان کنیم و یک خبرنگار باید وقایع را بی‌طرفانه بدون غرض دیدنی‌ها و شنیدنی‌ها را منتقل کند.
تفسیر: مفسر یا نویسنده درباره رویدادی که احتمالاً خبر آن جداگانه منتشرشده اظهارنظر می‌کنند و در نوشته‌هایش استنباط، اندیشه و قضاوت شخصی خود را بیان می‌کند می‌تواند از نظریه دیگر آنکه موردقبول اوست استفاده کند. در تفسیر نویسنده ممکن است موضوعی را رد یا از آن حمایت کند به‌طورکلی تفسیر در رده‌بندی مقاله‌های روزنامه‌نگاری قرار می‌گیرد و نظر نویسنده در مورد یک رویداد است و در آن به عنصر خبری چرا پاسخ داده می‌شود.
تشریح خبر: منظور بیان مفصل و مشروح عناصر عینی و واقعه یک رویداد که خبرنگار حقی ندارد نظرات شخصی خود را در آن بیان کند در واقعه به عناصر چرا و چگونه توأماً پاسخ می‌گوید.
تیتر
مهم‌ترین پیام خبر به‌طور خلاصه و فشرده و به‌منظور ترغیب خواننده برای خواندن لید و متن را تیتر گویند.
اصول و قواعد نگارش تیتر:
۱- باید ساده و روان باشد
۲- باید روشن و دقیق باشد
۳- باید با متن خبر تطبیق کند
۴- باید خلاصه مهم‌ترین مطلب خبر باشد
۵- باید زنده و جاوید و حالت دینامیک (Dynamic) داشته باشد.
۶- باید با شرح خبر تناسب باشد
۷- باید مستقل از خبر باشد
۸- نباید کلمات تکراری داشته باشد
۹- باید با حداقل کلمه حداکثر معنی و مفهوم را بیان کند
۱۰-تیتر باید تأثیر ایجادشده‌اش با تأثیر موردنظر تطبیق کند
۱۱-از نوشتن تیترهای منفی باید اجتناب کند
۱۲-از نوشتن تیترهای سؤالی باید خودداری کرد
۱۳- انتخاب فعل مناسب کلمه موفقیت در نگارش تیتر است.
۱۴-از نوشتن حرف‌اضافه در ابتدای تیر باید خودداری کرد
۱۵-فعل بکار رفته در تیتر باید از افعال معلوم باشد.
اجزای تیتر را تعریف کنید
تیتر نویس به‌منظور ایجاد جذابیت و افزایش کنش ظاهری مطلب به‌غیراز تیتر اصلی تیترهای دیگری را با حروف کوچک‌تر در بالا و پایین تیتر اصلی می‌نویسد.
روتیتر: تیتری است بالای تیتر اصلی نوشته می‌شود.
خلاصه تیتر: حروف تیترهای خلاصه از انواع تیترهای دیگر کوچک‌تر بوده برای مشخص کردن آن از ستاره یا دایره سیاه استفاده می‌شود و گاهی در درون کادر قرار می‌گیرد.
میان تیتر: معمولاً در وسط خبرهای طولانی برای تفکیک بکار می‌رود.
سبک‌های خبر: خبرنگاران باید بعد از شناختن خبر و جمع‌آوری اطلاعات، مطالب را در قالب بسته‌بندی‌های جذاب به مخاطبان ارائه دهد و پس او قدر جذاب‌تر و محتوای آن پربارتر باشد شمار مشتریان و میزان تأثیرش بیشتر می‌شود و برعکس
ویژگی‌های سبک هرم وارونه یا معکوس
۱- مهم‌ترین مطلب در ابتدا قرار می‌گیرد ۲- مؤثرترین و کارآفرین‌ترین روش انتقال اطلاعات ۳- کم‌ارزش‌ترین در انتها قرار می‌گیرد ۴- در زمان خواندن روزنامه بین ۲۰ تا ۶۰ دقیقه بیشترین حجم خبر را به خواننده منتقل می‌کند..
مزایای استفاده از سبک هرم وارونه در سبک خبرنویسی
۱- در ابتدا خلاصه مهم‌ترین مطلب قرار می‌گیرد ۲- زمان کمتری برای دریافت مطلب لازم است ۳- خواننده را خسته نمی‌کند ۴- حس کنجکاوی خواننده را تحریک می‌کند ۵- خواننده را به خواندن خبر ترغیب می‌کند ۶- کار دبیران و سردبیران را راحت می‌کند ۷- متن خبر بر پایه ارزش مطالب تنظیم می‌گردد. ۸- کار فنی و ماکت بندی را ساده می‌کند.
معایب سبک هرم وارونه
۱- احتمال دارد خواننده را از خواندن بقیه خبر باز دارد
۲- به علت خلاصه شدن ممکن است برخی از اطلاعات از متن حذف شود
۳- در بعضی از موارد مخصوصاً در مورد خبرهای طولانی آنچه در ابتدا گفته می‌شود دوباره در متن خبر تکرار می‌گردد
۴- اعمال‌نظر خبرنگار در این نوع سبک زیاد است.
سبک تاریخی
۱- مطالب بر اساس ارزش آن‌ها نوشته نمی‌شود
۲- مطالب همان‌طور که اتفاق افتاده باید بیان شود
۳- برای مطالب خبری روز مناسب نیست در تهیه مقالات و گزارش تحقیقی می‌شود مورداستفاده قرار گیرد در جملات هفتگی استفاده از آن قابل‌قبول‌تر است.
مزایای استفاده از سبک تاریخی
۱- مطالب کامل‌تر بیان می‌شود
۲- اعمال‌نظر خبرنگار در دخل و تصرف و برجسته کردن مطالب کمتر است.
معایب سبک تاریخی:
۱- زمان بیشتری برای دریافت مهم‌ترین مطلب لازم است
۲-خواننده را خسته می‌کند
۳- ازلحاظ تیتر نویسی و ماکت بندی کار را مشکل می‌کند
۴- ترغیب خواننده به خواندن خبر با توجه به میزان کم‌سوادان کمتر است.
سبک بازگشت به عقب: مطالب از نو به سمت کهنه نوشته می‌شود یعنی آخرین خبر در ابتدا گفته می‌شود و سوابق امر در انتها آورده می‌شود.
سبک تشریحی: این شیوه از نگارش نسبت با سبک‌های دیگر کاربرد کمتری دارد و در خبرهای طولانی استفاده می‌شود پس از ذکر هر قسمت از خبر اطلاعات تکمیلی ارائه می‌شود این اطلاعات می‌تواند سابقه خبر اطلاعات شخصی خبرنگار که موجب روشن شدن مطلب شود
سبک پایان شگفت‌انگیز: سبکی که لید ندارد قسمت‌های مختلف خبر طوری تنظیم می‌شود که به قسمت جذاب و شگفت‌انگیز و شیرین خاتمه یابد و درواقع خبر در قسمت انتهای برای مخاطبان گشوده می‌شود این شیوه نگارش برای خبرهای کوتاه مناسب است.
تهیه و تنظیم خبر حوادث
در این اخبار برای حفظ جنبه اطلاع‌رسانی و نیز آموزش و هشدار، علاوه بر نقل جرم و مجازات، هشدار و تأکید لازم نیز اعمال می‌شود.
سبک مناسب برای اخبار حوادث، سبک تاریخی همراه با لید است.
در اخبار دادگاه‌ها چون خبر بر مبنای گفت‌وگو شکل می‌گیرد، توالی این گفت‌وگو باید حفظ شود؛ لذا در این اخبار نیز از سبک تاریخی همراه با لید استفاده می‌شود.
در این خبرها در استفاده از کلماتی که بار حقوقی دارند، باید نهایت دقت را به عمل آورد؛ زیرا متهم به خلاف قانون از جنبه حقوقی تا در دادگاه محکوم نشده باشد، قانون‌شکن تلقی نمی‌شود.
مثال: دادگاه کوی دانشگاه که در آن متهم پرونده پس از اتمام دادرسی علیه برخی روزنامه‌ها اقامه دعوی کرد.
همچنین از دیالوگ‌نویسی در گزارش دادگاه‌ها و صحبت با متهم می‌توان استفاده و حرکات و احساسات او را تشریح کرد.
تنظیم خبرهای ورزشی
در اخبار ورزشی باید علاوه بر حفظ عناصر خبری، احساسات تماشاچیان و بازیکنان نیز به مخاطب انتقال داده شود. در این اخبار وقتی خبر به نتایج رویدادها و چگونگی وقوع محدود است، از سبک هرم وارونه استفاده می‌شود ولی وقتی نیاز به انتقال سیر تاریخی نیز باشد، از سبک تاریخی همراه با لید نیز می‌توان استفاده کرد.
تنظیم خبرهای هنری و علمی
روش نگارش این اخبار معمولاً با استفاده از سبک هرم وارونه صورت می‌گیرد، البته استفاده از واژگان متناسب، این اخبار را از حالت خشک و رسمی خبرهای سیاسی و اقتصادی خارج می‌کند. در اخبار هنری ظرافت‌های شناخت یک هنر مؤثر است و در آن نثر توصیفی حرف اول را می‌زند.
در برخی مراسم رسمی سیاسی یا فرهنگی، جدا از خود مراسم برخی حواشی مانند عدم نظم، برخوردها و سخنان حاشیه‌ای و … وجود دارد که لازم است به‌صورت مشخص (مثلاً با ستاره یا عنوان در حاشیه مراسم) جدا از خبر اصلی ذکر شود. گاهی تعدادی خبر کوتاه وجود دارد (که ذاتاً فاقد شرح و بسط است) یا اینکه به دلیل ضیق وقت یا کمبود جا در مطبوعات، فضا و زمان برای ارسال کامل آن‌ها وجود ندارد، در این حال از خلاصه خبر یا اخبار کوتاه برای انتقال مطالب استفاده می‌شود.
اطلاعات (Facts)
برای اینکه توضیح بدهید قضیه زیردریایی روسیه که راهی قطب شمال شده به کجا رسیده است به یک سری اطلاعات و آخرین تحولات نیاز دارید که باید آن‌ها را در اختیار مخاطبان قرار بدهید.
نقل‌قول‌ها (Quotations)
داستان‌ها اغلب درباره آدم‌ها هستند بگذارید صدای آن‌ها در داستانی که می‌نویسید شنیده شود. سعی کنید در هر داستان خبری که می‌نویسید دو یا سه نقل‌قول داشته باشید. هر نقل‌قول یک جمله هم که باشد کافی است.
رنگ و جزییات (Colour)
رنگ و جزییات می‌تواند کمک کند تا فضای داستان را به تصویر بکشید: اتوبوس زردرنگ مدرسه که روی پل تخریب‌شده رودخانه می‌سی‌سی‌پی در مینیاپولیس معلق مانده، … چاوز درحالی‌که دست روی شانه احمدی‌نژاد گذاشته از دوستی دو کشور می‌گوید، …
پیشینه و توضیحات (Background and Context)
پیشینه، توضیحات و ارائه پیش‌زمینه داستان کمک می‌کند ابعاد دراماتیک داستان مشخص شود: عکاس حیات‌وحش بیشتر از یک دهه بود که از حیوانات عکس می‌انداخت یا برای اولین بار است که چنین انتخابات پرشوری در سومالی برپا می‌شود… یا رئیس‌جمهور روسیه پس از ۶۰ سال به ایران آمد یا این بلندترین ساختمان در جهان است که در دوبی ساخته می‌شود.
در داستانی که می‌نویسید باید این عناصر را در هم ببافید و هر جا لازم بود مقداری اطلاعات بعد، مقداری پیشینه، یک نقل‌قول اینجا و یک نقل‌قول آنجا.
نکته کلیدی در نوشتن یک قصه واقعی این است که از خود بپرسید:
- ماجرا از چه قرار است؟
- قصه‌ای که دارم تعریف می‌کنم چرا اهمیت دارد؟
پس بهتر است از همان اول یک «طرح» داشته باشید. یعنی در یک یا دو جمله در ذهنتان قصه را تعریف کنید.
روسیه می‌خواهد به منابع نفت شمال دسترسی پیدا کند برای همین قبل از دیگران یک زیردریایی خود را به عمق ۴ هزار متری اقیانوس منجمد شمالی فرستاده است. تحلیل گران می‌گویند با این اقدام نمادین روسیه نمی‌تواند به این منابع دست یابد.
اگر بخواهیم روزنامه‌نگاری را در یک جمله خلاصه کنیم شاید بتوانیم بگوییم، >«روزنامه‌نگاری یعنی پیدا کردن داستان‌های واقعی.»
وقتی داستان‌ها را صید کردید می‌توانید آن‌ها را ثبت کنید. چه در قالب خبر، گزارش، مصاحبه، …
چه در قالب عکس (مثل عکس کیوین کارتر از کودک بیافرایی که هنوز زنده است اما کرکسی در انتظار نشسته تا وقتی او مرد به سراغش بیاید.) این عکس یک داستان کامل است؛ چون:
- هم طرح دارد: کودکی از گرسنگی در حال مرگ است. کس و کاری ندارد و فقر او را به آنجا کشانده که ممکن است غذای کرکس‌ها بشود.
- هم کاراکتر دارد: خود کودک، که نماینده مردم فقیر افریقا است و کرکس که سمبلی است برای آنچه نصیب فقیرها و رانده‌شده‌ها می‌شود.
- هم فضا: بیابان بی‌آب‌وعلف
- هم تعلیق: کودک هنوز زنده است و کرکس در انتظار نشسته تا شاید پس از مرگ جسد او را تکه‌تکه کند.
- نقطه اوج: عکس درواقع یک‌جورهایی نقطه اوج فقری است که کشوری آفریقایی را اسیر کرده تا آنجا که کودکی را می‌بینیم در حال مرگ و …
چه در قالب فیلم (شبکه تلویزیونی الجزیره در یک گزارش خبری از موشک‌باران نوار غزه صحنه‌ای را نشان می‌دهد که مردی که انگار از زیر آوار بیرون آورده شده جلوی دوربین می‌گوید: «چه طور می‌توانم با اسراییلی‌ها صلح کنم وقتی ۱۷ یا ۱۸ نفر از خانواده من را کشته‌اند. زن، بچه یک سال و نیمه، پیرمرد، … اگر صدسال دیگر هم بگذرد من با آن‌ها صلح نمی‌کنم. هرکدامشان را پیدا کنم می‌کشم…»)
چه در قالب اینفوگرافیک (عکس و مشخصات زیردریایی‌ای که بر بستر اقیانوس منجمد شمالی پرچم روسیه را به اهتزاز درآورد و دوسوم یک صفحه روزنامه گاردین را به خود اختصاص داد.)
داستان اغلب زمانی شروع می‌شود که اتفاقی خارج از روند روزمره رخ‌داده باشد:
داستان تنها زن مسلمان راننده تاکسی در بیت‌المقدس شنیدنی است. چون راننده تاکسی‌ها در بیت‌المقدس اغلب مرد هستند و خیلی‌هایشان هم یهودی هستند.
داستانِ زندگی بچه‌مدرسه‌ای که هرروز به مدرسه می‌رود و به خانه برمی‌گردد شنیدنی نیست. اما به‌محض اینکه روزی بچه‌مدرسه‌ای در راه مدرسه دزدیده می‌شود، از لحظه دزدیده شدنش تا لحظه‌ای که او دوباره پیدا می‌شود و به زندگی عادی بازمی‌گردد همه‌چیز داستان است:
- او چه طور دزدیده شد
- دزدها چه می‌خواستند
- آیا با او بدرفتاری شد
- خانواده‌اش چه‌کار کردند
- چه طور پیدا شد
- آیا او دوباره زندگی عادی‌اش را پی گرفت
- …
طرح چنین داستانی شاید در چنین جمله‌ای خلاصه بشود:
پسربچه‌ای در راه مدرسه دزدیده‌شده، دزدها با خانواده او تماس می‌گرفته‌اند و گفته‌اند اگر خانواده مثلاً صد میلیون تومان به آن‌ها نپردازد آن‌ها بچه‌مدرسه‌ای را خواهند کشت.
در داستان پسربچه مدرسه‌ای لااقل چهارتا شخصیت داریم:
۱٫ پسربچه
۲٫ دزدها
۳٫ پدر و مادر و خواهر و برادر
۴٫ پلیس‌ها
شخصیت هرکدام از این آدم‌ها در مواجهه با اتفاقات به تصویر کشیده می‌شود. مثلاً پدر بچه وقتی
دزدیده می‌شود گریه نمی‌کند. یا افسر پلیس ابتدا باکمال خونسردی اعتقاد دارد باید دزدها را سرکوب کرد حتی به این قیمت که پسربچه کشته شود، …
در شخصیت‌پردازی نباید بنویسیم که مثلاً مادر پسربچه نگران بود. باید صحنه‌ای را به تصویر بکشیم تا نگرانی او را منتقل کند: مثلاً مادر پسربچه نمی‌تواند بخوابد و ترجیح می‌دهد با یکی از فامیل‌ها تا صبح در خیابان‌ها گشت بزند.
محلی که پسربچه در آن زندگی می‌کند که مثلاً محله‌ای است که همه‌چیز در صلح و آرامش جریان دارد می‌تواند بخشی از فضای داستان را تشکیل بدهد. خانه پسربچه بعد از اینکه ربوده می‌شود که حالا شلوغ‌وپلوغ است، آشپزخانه به‌هم‌ریخته، … محلی که پسربچه در آن حبس است. می‌تواند همان کلیشه قدیمی یعنی یک جای سرد و مرطوب و غبارگرفته و بدون نور باشد یا شاید زیرزمین خانه‌ای مثل همه خانه‌هایی که ما در آن زندگی می‌کنیم، …
تعلیق
پلیس قصد دارد به مخفیگاه دزدان حمله کند و … داستان را دنبال می‌کنیم تا ببینیم بالاخره حمله کی اتفاق می‌افتد و آیا بچه آزاد می‌شود یا نه.
لحظه‌ای که پلیس به مخفیگاه حمله می‌کند یک‌لحظه «بحرانی» است. داستان به لحظه‌های «بحرانی» نیاز دارد تا جذاب بشود.
اوج داستان زمانی است که نتیجه داستان معلوم می‌شود – یعنی زمانی که حمله انجام می‌شود و پسربچه نجات پیدا می‌کند.
پایان داستان رازمانی می‌خوانیم که می‌خواهیم بدانیم پسربچه چه طور به زندگی عادی بازخواهد گشت.
در روایت داستان‌های واقعی راوی اغلب سوم شخص است. هر چه حضور «من» کم‌رنگ‌تر باشد می‌گویند بهتر است.
بار بعد که به خیابان می‌روید یا با دوست یا همکاری گپ می‌زنید، یا روزنامه‌ای می‌خوانید سعی کنید سرنخ داستان‌های واقعی را پیدا کنید.
– مثل کشمکش تئاتری‌ها و رئیس متروی تهران سر ورودی متروی چهارراه ولیعصر
داستان‌های بی‌شماری دوروبرتان هستند که همه دوست داریم بشنویم. اما این داستان‌ها مال کسی هستند که آن‌ها را پیدا می‌کند و روایت می‌کند. مثل کسی که داستان تنها زن مسلمان راننده تاکسی در بیت‌المقدس را برایمان شرح می‌دهد یا کسی که قصد نوجوان سودانی را برایمان تعریف می‌کند که به دنبال آینده‌ای بهتر کشورش را ترک کرده بود اما زیر ضربات چاقو در خیابان‌های قاهره به پایان راه خود رسید.
نکاتی برای حفاظت از جان خبرنگار
خبرنگار مرده نمی‌تواند خبرش را مخابره کند. پس حواستان به جانتان باشد.
در زیر چند توصیه آمده که حاصل کار خبرنگارهای رویترز است. آن‌ها را رعایت کنید تا هم خبر را پوشش داده باشید و هم جانتان را حفظ کرده باشید.
۱٫ خبرنگاری به‌هرحال شغل خطرناکی است
وقتی در محیط‌های خطرناک کار می‌کنید، مثلاً یک تظاهرات خشونت‌آمیز را پوشش می‌دهید، انتظار نداشته باشید با شما خوب رفتار کنند، بدانید به ملاقات یک دوست نرفته‌اید.
مقامات دولتی در بسیاری از کشورها فکر می‌کنند ترساندن خبرنگارها کار خوبی است؛ چون باعث می‌شود تا آن‌ها کمتر در کار کسانی که قدرت را در دست دارند سرک بکشند.
در بسیاری از کشورها وسایل، ضبط و دوربین خبرنگارها را ضبط می‌کنند.
قضات دستور صادر می‌کنند خبرنگارها منبع خبر خود را افشا کنند. در امریکا اگر منبع خبر خود را افشا نکنید ممکن است به زندان بروید.
حتی کشورهای دموکراتیک هم خبرنگارها را تهدید می‌کنند.
۲٫ روزنامه‌نگارها هم حق زنده ماندن دارند
روزنامه‌ها نگارها اگرچه باید اتفاقات را پوشش بدهند، اما حق‌دارند که خود را از درگیری دور نگه‌دارند و به امنیت خود هم‌فکر کنند.
یکی از اساتید رویترز می‌گوید، «هیچ خبری ارزش کشته شدن ندارد.» و ادامه می‌دهد، «همیشه فردا هم خبرهای خوب پیدا می‌شود.» نگذارید فرصت گرفتن یک عکس خوب یا پوشش یک سوژه بکر منجر به از دست دادن جانتان بشود. وقتی احساس می‌کنید درجه خطر بالا است سعی کنید جلوی وسوسه شدن خودتان را بگیرید.
۳٫ ماجرا را روایت کنید، بخشی از آن نشوید
یک خبر یا عکس زمانی ارزش دارد که بتوانید منتشرش کنید. روزنامه‌نگار مرده نمی‌تواند عکس یا خبر خود را بفرستد.
۴٫ اصولی را که به ایمنی‌تان کمک می‌کند یاد بگیرید
درست همان‌طور که اصول خبرنویسی را یاد گرفته‌اید باید به دنبال اصولی باشید که رعایت آن‌ها می‌تواند جان شمارا در مقابل خطرات احتمالی حفظ کند.
حال چند توصیه:
از قبل آماده شوید
مثلاً وقتی می‌دانید قرار است فردا تظاهراتی برپا بشود که ممکن است به خشونت کشیده بشود، بهتر است روز قبل به محل برپایی تظاهرات سر بزنید. درباره محلی که قرار است درگیری آنجا رخ بدهد اطلاعات جمع کنید. از قبل تحقیق کنید که چه چیزی کجا است، خیابان‌های در رو کدام‌ها هستند. حتماً یک نقشه خوب تهیه کنید.
مطمئن شوید جایی که می‌روید تردد ممنوع نباشد. اگر باید برای ورود به آنجا از جایی مجوز بگیرید، باید از قبل آماده کنید.
فکر کنید که چه خطراتی ممکن است در محل درگیری شمارا تهدید کند و خود را برای مقابله با آن خطرها آماده کنید.
درجه خطر را از قبل تخمین بزنید. برای تخمین خطر باید اول بدانید چه خطراتی در کمین شما است. وقتی بفهمید چه چیزی شمارا تهدید می‌کند آن‌وقت خیلی بهتر می‌توانید خود را برای مقابله و گریز از آن آماده کنید.
بعد از ارزیابی اولیه، اقدامات پیشگیرانه انجام بدهید
مثلاً بد نیست اگر با اتومبیل خود به محل درگیری می‌روید اتومبیل را رو به سمتی پارک کنید که
احتیاج به دور زدن نداشته باشید و راحت بتوانید صحنه را ترک کنید..
خط ارتباط خود را با تحریریه از قبل مشخص کنید. یک نفر حتماً باید بداند شما کجا رفته‌اید و چه ساعتی بازمی‌گردید.
شماره آدم‌هایی را که می‌توانند به دردتان بخورند همراه داشته باشید. شاید مجبور باشید این نام‌ها را بانام‌های جعلی بنویسید که قابل‌شناسایی نباشند.
کمک‌های اولیه را حتماً یاد بگیرید. به‌این‌ترتیب هم می‌توانید به خودتان کمک کنید هم جان دیگران را نجات بدهید.
چندلایه روزنامه لوله شده که توی لباستان باشد می‌تواند در مواقعی که باطوم‌های پلیس فرود می‌آید جانتان را حفظ کند.
توصیه رویترز
اگر کمک‌های اولیه بلد هستید، حتماً به کسی که زخمی شده کمک کنید. دوربین را زمین بگذارید و به کمک او بروید و در این کار لحظه‌ای هم درنگ نکنید.
تا می‌توانید درباره محیط به دیگران هم اطلاعات بدهید. شماره تلفن خبرنگارهای دیگر را داشته باشید و درباره خطرات با آن‌ها هم‌صحبت کنید. نحوه ارتباط باکسانی را که می‌توانند به کمک شما بیایند را در اختیار همه بگذارید.
به دبیر خود یا کسی که منتظر است شما بازگردید، بگویید اگر پیدایتان نشد چه‌کار کند. برای نجات خودتان از قبل برنامه داشته باشید.
درباره لباس، استفاده از کارت خبرنگاری، کیف پول و هویتتان از قبل تصمیم بگیرید.
کارت روزنامه‌نگاری بهتر است در جیبتان باشد تا اینکه آن را روی لباستان بچسبانید. تجربه نشان داده بهتر است وقتی کسی از شما پرسید اینجا چه‌کار می‌کنید، بگویید خبرنگار هستید و کارتتان را نشان بدهید. در چنین مواردی، اول سعی کنید طرف مقابلتان را آرام کنید. با او آرام صحبت کنید و بعد کارت را نشان بدهید. البته گاهی اوقات شاید کارت داشتن اوضاع را خراب‌تر کند و این باز به تجربه شما و محیطی که در آن کار می‌کنید مربوط می‌شود.
آمادگی به ورزش کردن هم مربوط می‌شود، کسی که وضعیت بدنی خوبی داشته باشد بهتر می‌تواند خود را از خطر دور کند. ببینید آیا آماده هستید مثلاً تمام شب را پیاده راه بروید. آیا می‌توانید بدوید. اگر پایتان درد می‌کند شاید بهتر باشد از همان هتلی که در آن اقامت می‌کنید یا از داخل تحریریه خبر را پیگیری کنید. در همین حال، اگر از قبل برنامه‌ریزی کرده باشید، خبری که خواهید نوشت هم بهتر می‌شود.
چیزی را دست قضا و قدر نسپارید، به شانس اعتماد نکنید
فکر نکنید این فقط همکارتان است که مجروح یا کشته می‌شود و چنین اتفاقی برای شما نمی‌افتد. نگویید اتفاقی نمی‌افتد. کسانی بوده‌اند که اگر قبل از شروع یک درگیری کمی بیشتر فکر می‌کردند، هنوز در میان ما بودند. (استادان رویترز از چندتایی از خبرنگارهای رویترز نام می‌برند که در جریان درگیری‌ها به‌سادگی کشته‌شده‌اند.) اگر خطر را درک نکنید یا از قبل آن را تخمین نزنید مطمئن باشید که روی مین پا می‌گذارید. وقتی میدان مین را شناسایی کنید، بعد هم می‌توانید از وسط آن عبور کنید.
کله‌شق بازی درنیاورید
اگر کله‌شق باشید، جان دیگران را هم به خطر می‌اندازید. جان راننده، دستیار و تمام کسانی که به خاطر شماراهی منطقه خطر شده‌اند.
همیشه نیاز نیست در کانون ماجرا باشید. این‌طور نیست که اگر در کانون درگیری باشید بتوانید خبر بهتری تهیه کنید.
دو فیلم مستند از صحنه یک تظاهرات خشونت‌آمیز، که نیروهای نظامی برای متفرق کردن مردم وارد عمل شده، نشان می‌دهد چه طور خبرنگاری که دوربین به دست قاطی جمعیت بود، در پی وارد عمل شدن نیروهای نظامی مجروح می‌شود، درحالی‌که خبرنگار دیگری که از روی بالکن آپارتمانی صحنه را فیلم‌برداری کرده صحنه‌های خیلی بهتر و گویاتری گرفته و درعین‌حال جان خودش را هم حفظ کرده بود.
حواستان به دوروبر باشد
درحالی‌که دارید مثلاً تظاهراتی را پوشش می‌دهید، باید با «مشاهده» و جمع‌کردن حواستان به دوروبر سعی کنید اتفاقات احتمالی را پیش‌بینی کنید.
اگر حدس می‌زنید ممکن است مشکلی پیش بیاید (مثلاً خشونت بالا بگیرد یا گاز اشک‌آور بزنند، یا باطوم به دست‌ها وارد معرکه بشوند) باید قبل آن عمل کنید. مثلاً، باید قدری از صحنه فاصله بگیرید تا اگر پلیس شروع به بازداشت تظاهرکننده‌ها کرد، شما قاطی بازداشت شوندگان نباشید.
گروهی کارکنید
یکی از نکاتی که همیشه باعث شده تا سربازها جان خود را بهتر از خبرنگارها حفظ کنند این است که آن‌ها اغلب به‌صورت گروهی کار می‌کنند، درحالی‌که روزنامه‌نگارها اغلب تنها هستند. وقتی احساس خطر می‌کنید به‌صورت گروهی کارکنید، حتی اگر مجبور باشید با یک خبرنگار رقیب در یک گروه حضورداشته باشید. سایر خبرنگارها را هم ترغیب کنید تا به شما بپیوندند. سعی کنید به کار تیمی مثبت نگاه کنید.
بر اوضاع مسلط باشید
یادتان باشد: اوضاع وقتی خطرناک می‌شود که کنترل از دستتان خارج شود. مثلاً دشمنیِ طرف مقابلتان را برانگیزید یا او را عصبانی کنید. همیشه از قبل به موضوع فکر کنید.
بازیگرهای اصلی را پیدا کنید
در یک تظاهرات یا درگیری بازیگرهای اصلی را پیدا کنید و آن‌ها را زیر نظر داشته باشید. به اشاراتی که به اشخاص دوروبرشان می‌کنند توجه کنید.
از تمام حواس خود استفاده کنید
بینایی، شنوایی، بویایی، … بو بکشید. اگر در دوروبر بوی بنزین می‌آید، یعنی ممکن است هرلحظه انفجاری رخ بدهد. اگر کسی را می‌بینید که آن وسط دارد با فرغون سنگ حمل می‌کند یا در گوشه و کنار توده‌های از سنگ و آجر نمایان است ممکن است قرار باشد این سنگ‌ها به سر این‌وآن پرت شود.
چندلایه روزنامه لوله شده که توی لباستان می‌تواند در مواقعی که باطوم‌های پلیس فرود می‌آید سلامت شمارا حفظ کند.
بدانید دارید چه‌کار می‌کنید
اجازه ندهید کسی جای شما تصمیم بگیرد و شمارا به کانون خطر بفرستد. ممکن است سردبیر از تحریریه زنگ بزند و بخواهد شما کاری انجام بدهید. شما خودتان در محیط هستید و باید خطر را تخمین بزنید و تصمیم بگیرید.
گاه ممکن است دست خط یا مجوزی از طرف مقابل درگیری داشته باشید که به کارتان بیاید. اما گاه همین نوشته ممکن است دست طرف دیگر بیفتد و کار را خراب کند.
همیشه مواظب باشید چه اطلاعاتی همراه دارید. ممکن است چیزهایی همراه داشته باشید که باعث شود شمارا مثلاً با یک شورشی اشتباه بگیرند. مثلاً تصویری از سخنرانی رهبر شورشیان، شب‌نامه، عکس با یک رهبر شورشی که دارید دستش را می‌فشارید و ممکن است یادتان رفته باشد عکس را از کیف پولتان خارج کنید. حتی یک بریده جراید تحریک‌آمیز در یک ایست بازرسی ممکن است خطرآفرین باشد.
ارسال دیدگاه
در انتظار بررسی : 0