سهم گیلان در قیام مشروطه!

به قلم: ابراهیم مروجی

□ همه‌ساله در نقاط گوناگون ایران، به‌مناسبت فرارسیدن سال‌روز صدور فرمان مشروطیت، جشن‌ها و مراسم بزرگ‌داشتی برگزار می‌شود و نام و یاد مبارزان راه آزادی ایران‌زمین گرامی داشته می‌شود.

از قرار معلوم،‌امسال نیز مانند سال‌های گذشته، استان آذربایجان شرقی گوی سبقت را در زمینه‌ی برپایی یک‌چنین برنامه‌های بزرگ‌داشتی از استان‌های دیگر، ربوده است.

امسال، ششمین سمینار بررسی مشروطیت در تبریز منعقد می‌شود و برخی از نهادهای اداری و دولتی تبریز، مانند استانداری، آموزش عالی و ارشاد با هم‌کاری یک‌دیگر، به برپایی برنامه‌های گوناگونی در تجلیل از مشروطه و مشروطه‌خواهان مبادرت می‌ورزند.

جالب است بدانید که «خانه‌ی مشروطیت» نیز در آن استان نهادی است که پس از شکل‌گیری و آغاز‌به‌کار، به‌طور جدی و پیگیر به انجام اموری در زمینه‌های مختلف نظیر ارزیابی جامعه‌شناسانه‌ی این جنبش، نکوداشت پیکارگران آن و همین‌طور احصاء و بررسی دست‌آوردهایش پرداخته است.

چنان‌چه مشاهده می‌کنید، آذری‌ها با غیرت و حمیّت فراوانی که نسبت به قومیّت و فرهنگ خود بروز می‌دهند، با کمال صلابت و به‌شکلی افتخارورزانه، به حضور هم‌استانی‌های خود در آن قیام ملّی وقع می‌نهند و در مسیر شناساندن جایگاه خود در پیشینه‌ی تاریخی و فرهنگی این سرزمین، از هیچ‌گونه کوششی فروگذار نمی‌کنند.

در این بین، پرسشی که بی‌درنگ به ذهن خطور می‌کند، به این قرار است که چرا گیلانیان نیز به فراخور نقش‌آفرینی خود در آن انقلاب تاریخی، درصدد تبیین و تحلیل چه‌گونگی حضور پیشینیان خود در آن قیام ملّی برنمی‌آیند؟!

فراموش نکنیم که به گواهی تاریخ، گیلان نیز در کنار تهران و آذربایجان، یکی از سه استانی بوده است که تأثیر سرشار و منحصربه‌فردی را در پیروزی مشروطه برعهده داشته و جایگاه درخوری را نیز در سرنوشت این خیزش، به خود اختصاص داده است. با این حال می‌بینیم که هیچ اقدام جدی و مؤثری در امر تعرفه و شناساندن حضور و سهم گیلانیان در آن وادی سرنوشت‌ساز صورت نمی‌گیرد و تمامی تصمیمات و اظهارات مربوط به آن، در حد سخن باقی می‌ماند.

سخن از مشروطه‌ی گیلان به‌میان آمد؛ پس خالی از لطف نیست که یادی هم از شهدای گیلانی راه آزادی کنیم:

در خیابان پرستار رشت، در گوشه‌ای که زمانی مزبله‌ی بیمارستان پورسینا بوده و هم‌اکنون نیز پس از جداسازی و مرمّت، میعادگاه دل‌باختگان آزادی است، با سنگ یادمانی روبه‌رو می‌شویم که بر روی آن نام چهار تن از سرافرازان ایران‌زمین و فرزندان دلاور گیلان، حک‌شده و چشم‌نوازی می‌کند: صالح‌خان ‌مژدهی، کاظم‌خان‌کمیسر، یوسف‌خان جوبنه‌ای و عبدالعزیز شریعتمدار کرگانرودی.

این چهار سرو برافراشته‌ی وطن، به تاریخ بهمن‌ماه ۱۲۹۰ خورشیدی، در قُرق ناصریه‌ی رشت به دار آویخته شدند و آن‌گاه در صحرای ناصریه (بیمارستان پورسینا و خیابان پرستار فعلی) دفن گردیدند و به این طریق، برای همیشه در قلب شیفتگان به ایران‌زمین، جای گزیدند…    ■