معرفی کتاب جعبه‌ابزاری برای فیلمساز

نشست گفت‌وگویی درباره‌ یک کتاب از سلسله نشست‌های «گفت‌وگوهای سینمایى» بنیاد سینمایی فارابی عصر چهارشنبه ۲۲ آذر برگزار شد.

به گزارش پایگاه خبری نمانامه به نقل از روابط عمومی بنیاد سینمایی فارابی، این نشست به معرفی کتاب «جعبه‌ابزاری برای فیلمساز» نوشته جیسن جی توماریک و ترجمه دکتر لیدا کاووسى اختصاص داشت و در آن اکبر عالمی، امیر اثباتی، شهرام مکری و لیدا کاووسی مترجم اثر سخنرانی کردند.

لیدا کاووسی درباره هدف خود از ترجمه چنین کتابی گفت: سینما عشق از دست‌رفته من است و برای احیای این عشق تصمیم گرفتم کتابی در حوزه سینما ترجمه کنم. کتاب «جعبه ابزاری برای فیلم ساز» را در اینترنت یافتم و در حین مطالعه متوجه شدم برای خیلی از سینماگران می‌تواند ارزشمند و راهگشا باشد. به همین دلیل ترجمه و چاپ آن را به بنیاد سینمایی فارابی پیشنهاد دادم که با موافقت انتشارات بنیاد مواجه شد.

دکتر لیدا کاووسی افزود: با توجه به اینکه حرفه تخصصی من سینما نبوده، در زمان ترجمه کتاب در واژه‌های تخصصی با مشکلاتی مواجه شدم که سعی کردم تا حد ممکن از نظر کارشناسان و متخصصین این امر بهره ببرم. این کتاب اساسا فیلم ساز را به سمت و سوی فیلم سازى ارزان سوق می‌دهد چنان که در عنوان فرعی کتاب نیز به عنوان «با پول اندک چگونه یک فیلم هالیوودی بسازیم» اشاره شده است.

شهرام مکری، کارگردان درباره کتاب «جعبه‌ابزاری برای فیلم‌ساز» گفت: من از قبل به واسطه دانشجویان ایرانی مقیم خارج از کشور با این کتاب آشنایی داشتم. از دو منظر می توانم درباره این کتاب صحبت کنم. به نظرم گرافیک و حجم کتاب راضی‌کننده است و لذت تورق را نصیب خواننده می‌کند. منظر بعدی از لحاظ محتواست و به نظرم در فصل‌بندی و سرفصل‌ها بسیار خوب عمل شده است. به عقیده من با انتشار هر کتابی چیزی به سبد دانش جامعه افزوده می‌شود. امیدوارم در حال حاضر این کتاب که ترجمه شده است به عنوان منبع درسی در اختیار دانشجویان رشته سینمای کشور قرار بگیرد.

امیر اثباتی طراح صحنه و لباس ، نیز ضمن اشاره به محتوای پیچیده و مهم کتاب «جعبه ابزاری برای فیلم ساز» گفت: مباحث مهمی در زمینه‌هایی چون حرفه و فیلم‌سازی فنی در این کتاب مطرح می‌شود. گمان می‌کنم به دلیل وجود برخی بخش‌ها در سرفصل های کتاب نویسنده به ناچار برای نمایش نموداری مراحل مختلف تولید به مخاطب خود، از قطع بزرگتر استفاده کرده است.
وی با یادآوری اینکه نشر کتاب‌هایی که می‌تواند پاسخگوی نیازهای سینمای کشور باشد یکی از اهداف مهم سیاستگذاری‌های جدید انتشارات بنیاد فارابی است، عنوان کرد: در سال‌های اخیر موج بزرگی از فیلم‌اولی‌ها را داشته‌ایم. سودای فیلم‌سازی اپیدمی آشکاری است. این کتاب برای این گروه چراغ راهنمای خوبی است و راه حل و قواعدی را که باید در ساخت فیلم اعمال کنند، در اختیارشان قرار می‌دهد و مانند نام خود به مثابه جعبه‌ابزاری است که می‌تواند پاسخگوی مشکلات این فیلم سازان جوان باشد. از طرف دیگر چون در این کتاب مباحثی مانند مناسبات بین عوامل و استاندارد تولید هم شرح داده می‌شود،‌ می‌تواند مرجعی برای فیلم‌سازان حرفه‌ای نیز باشد. ما در عرصه سینما با وجود مطرح بودن در سطح جهان ، فاقد سینمای صنعتی هستیم و با تحقق این موضوع هنوز فاصله داریم.

اکبر عالمی، کارشناس سینما و استاد دانشگاه تربیت مدرس درباره ترجمه و لزوم ویراستاری کتاب‌هایی از این دست توضیح داد: ویراستاری در ترجمه کتاب بسیار مهم است. در زبان انگلیسی تخصصی فرهنگ واژگان یا ترمینولوژی تدریس می‌شود که از ملزومات ویراستاری است. به عقیده من ویراستار باید روش تحقیق یا متدولوژی بلد باشد و واژگان فارسی هم باید متناسب با زمانه انتخاب شوند. در حوزه هاى تخصصى برخی واژه ها را نباید ترجمه کرد، ترجمه گاهی اوقات خیانت به واژه است. فرهنگستان می‌تواند واژگانی را انتخاب و به جامعه عرضه کند اما اگر این واژگان توسط اجتماع مورد استفاده قرار نگیرند خودبه‌خود حذف می‌شوند.

عالمی درباره کیفیت مطالب این کتاب عنوان کرد: در این کتاب با روش فیلم‌سازی از نوع ژان کوکتو و کیارستمی آشنا می‌شویم. ساده‌ترین روش و کم هزینه ترین مدل برای ساخت یک فیلم در این کتاب توضیح داده شده است. تمامی موارد بصری، موسیقی و تدوین در این کتاب به طور مفصل بحث شده و به نظرم کتابی راهگشاست.

دکتر عالمی افزود: «ژان کوکتو» فیلمساز مشهور فرانسه و بنیانگذار سورئالیسم می‌گوید «من سینما را هنر نمی شناسم تا زمانی که ابزار سینما به سهولت یک قلم و کاغذ در دسترس همگان قرار گیرد».

عالمی درباره نسبت فیلمسازی دیجیتال و زیبایى شناسى گفت: هم اکنون در سینمای دیجیتال هالیوود حداقل ۵۰ متخصص مشغول به کار هستند، گرانترین دوربین های دنیا در اختیارشان است آیا مبانی زیبایی شناسی این فیلم که تولید می‌شود با فیلم‌های دهه ۱۹۷۰، ۱۹۶۰ قابل مقایسه است. اگر کسی واقعا تمام این ابزار را یاد بگیرد ولی مبانی زیبایی شناسی را نداند و سواد سمعی و بصری را نداشته باشد پیشرفت قابل توجهی نخواهد داشت.

وی ضمن یادآوری نوشته “جیسن جی” در پشت کتاب که ‌نوشته “در بعضی از معتبرترین مدارس فیلمسازی درس داده‌ام، مدارسی به دانشجویان یاد می‌دهند چطور باید فیلمی بیست میلیون دلاری بسازید. متاسفانه هیچ فارغ‌التحصیلی را نمی‌شناسم که به محض اتمام تحصیل بودجه‌ای ۸ رقمی برای شروع فیلمش دریافت کرده باشد یا در اختیارداشته باشد. مدارس فیلمسازی نخستین گام‌های حیاتی را به دانشجویان نمی‌آموزند”، افزود: این کتاب راهگشاست و برای مطالعه به دانشجویان خودم توصیه می‌کنم.

شهرام مکری در ادامه گفت: جالب‌ترین موضوعی که در مورد ناشر این کتاب برایم وجود داشت وقتی کتاب مذکور را که توسط فارابی منتشر شده را مطالعه می‌کردم این سوال در ذهنم شکل گرفت؛ این است که بنیاد سینمایی فارابی معمولا تا چند سال پیش از ساخت فیلم‌های فاخر حمایت می‌کرد اما امروز کتابی را منتشر کرده که موضوع آن ساخت فیلم‌های کم هزینه است. در حالی که خودش تا چند سال قبل عملا هیچ قدمی در این راستا برنمی‌داشت.‌ فارابی را همه به عنوان سازمانی می‌شناسند که سعی در تولید و نزدیک کردن استاندارد فیلم‌سازی ایران به استاندارد جهانى دارد. به همین دلیل فکر می‌کنم سینمای حرفه‌ای هم می‌تواند مخاطب این کتاب باشد. کپی‌رایت و بیمه قراردادها از جمله مباحثی است که در این کتاب مطرح شده و به کار حرفه‌ای‌ها می‌آید.

مکری با اشاره به این که جذابترین بخش کتاب درباره دستمزد عوامل تولید است گفت: در این کتاب درباره گروه‌های مختلف تولید به طور مفصل توضیح داده شده که می‌تواند جنبه آموزشی نیز داشته باشد. سینمای حرفه‌ای ایران با وجود اینکه خودش مدعی حرفه‌ای بودن است اما به اندازه کتابی که به ما شرایط غیر حرفه‌ای فیلم ساختن را یاد می‌دهد، حرفه‌ای نشده است. به همین دلیل پیشنهاد می‌دهم سینمای حرفه‌ای ایران این کتاب را مطالعه و کمبودهای خود را درمسیر حرفه‌ای شدن استخراج کند و حداقل برای تبدیل شدن به سینمای آماتور درجه یک مراحل موجود در کتاب از جمله موضوع کپی رایت را رعایت کند.

امیر اثباتی در ادامه از فیلم های ارزشمندی که در سینمای ایران با بودجه پایین ساخته شده نام برد و گفت: با هزینه کم هم می‌توان فیلم خوب ساخت. «خداحافظ رفیق» اولین فیلم امیر نادری است که با بودجه پایینی ساخته شد. سهراب شهید ثالث هم از جمله سینماگرانی است که با نقدینگی بسیار پایین و با نسبت برداشت یک به یک اقدام به تولید فیلم خود کرد. فیلم «رگبار» ساخته بهرام بیضایی از نمونه‌های شاخص فیلم‌های کم‌هزینه و ارزشمند سینمای ایران است. فیلم اول شهرام مکری به نام «اشکان انگشتر متبرک و چند داستان دیگر » هم با بودجه‌ای نزدیک به ۲۰ میلیون تومان ساخته شد. از بین فیلم‌های جدیدتر هم می‌توانم به فیلم «قصه‌ها» از رخشان بنی‌اعتماد اشاره کنم.

اثباتی در ادامه افزود: در این کتاب به تمام تمهیداتی که می توان با کمک آن‌ها هزینه ساخت را پایین آورد نظیر انتخاب لوکیشن، تعدد پرسوناژ و … اشاره شده است. یکی از مهمترین امتیازات این کتاب طبقه بندی کردن مراحل و چگونگی تولید یک فیلم است تا یک فیلمساز جوان دوباره چرخ را اختراع نکند. با توجه به نکات بسیار مفید و آموزنده‌ای که در کتاب مشاهده می‌شود ، ولی الگوی این کتاب برای فیلمسازی الگوی آمریکایی و اروپایی است و الگویی که در آن اتحادیه‌ها و نظام دستمزد وجود دارد. ما اساسا با وجود خانه سینما، بنیاد سینمایی فارابی، سازمان سینمایی و سایر نهادهای هنری همچنان با مشکلاتی چون اتحادیه، ضمانت شغلی و نظام دستمزدی و تمام زیرساخت هایی که سینما را تثبیت می‌کند روبرو هستیم.

دکتر مسعود نقاش‌زاده درخصوص برگزاری گفتگوهاى سینمایى درباره کتاب‌ها، گفت: در این نشست‌ها بیش از اینکه خود کتاب و مطالب آن مد نظر قرار گیرد فرصتی است برای اینکه در برخی از جنبه‌های سینما، فرهنگ سینما و فیلمسازی گفت‌وگو کنیم. تجربه پنجاه ساله دکتر عالمی، تجربه‌های عملی امیر اثباتی و شهرام مکری ناگهان با ادبیات تئوریک که در قالب کتاب عرضه می‌شود پیوند بخورد و قرار است راهنمای عملی برای فیلمسازهای جوان باشد.

معاون فرهنگی و پژوهشی بنیاد سینمایی فارابی در ادامه افزود: چنین کتاب‌هایی فرصت‌های فیلمسازی یک نفره را مهیا می‌کند. در حقیقت با یک دانش گسترش یافته‌ای در زمینه سینما می‌تواند کاری را که نیازمند متخصصین متعدد است، اداره کند و این بدین معنی نیست که از متخصصین برای ساختن فیلم بی نیاز هستیم؛ بلکه با ابزارهای امروز و با روش‌های سازمان یافته می‌توان آموزش‌ها را چنان متمرکز کرد که گاهی گروه چند نفره بتوانند با همان مهارت‌ها و با دانشی که به واسطه آن کارهای بزرگی انجام می‌شود جریان فیلمسازی مستقل را به صورت جدی تجربه کنند.

نقاش زاده با اشاره به مسیری که شهرام مکری برای فیلمسازی در پیش گرفته است گفت: این مسیر، بیشتر مسیر سینمای مستقل است و فکر می‌کنم فیلمسازى ایشان نیازمند بودجه های آنچنانی نیست چون فرم بیانی ویژه‌ای را انتخاب کرده که این فرم بیانی پیوندی با سینمای مستقل و کم بودجه دارد. بنابراین سینمای ایران که از منظر بودجه در تنگنا است به فیلمسازانی چون شهرام مکری نیاز دارد.

در پایان این نشست علیرضا تابش مدیرعامل و دکتر مسعود نقاش‌زاده معاون فرهنگی و پژوهشی بنیاد سینمایی فارابی به جمع سخنرانان پیوستند و به سوالات دانشجویان و شرکت‌کنندگان در نشست پاسخ گفتند.

دومین نشست از سلسله نشست‌های «گفت‌وگوی سینمایی» پیرامون یک کتاب چهارشنبه ۲۲ آذر در سالن زنده یاد عباس کیارستمی بنیاد سینمایی فارابی برگزار شد.

شهرام مکری