نقد و بررسی شاهنامه امین

نمانامه: شاهنامه امین اثر گرانسنگ پرفسور سید حسن امین حقوق‌دان، فیلسوف، تاریخ‌دان، نویسنده، مترجم، شاعر و ادیب ایرانی و استاد بازنشستهٔ دانشگاه گلاسکو کالدونیان در رشتهٔ حقوق بین‌الملل است که در سال ۱۳۹۶ به عرصه ادبیات ایران زمین قدم گذاشت. این کتاب به صورت نظم و نثر در مورد حماسه، تاریخ، ادبیات، فلسفه، فرهنگ، دین، حقوق و سیاست در تکمیل و تتمیم شاهنامه فردوسی نوشته شده‌است.

شاهنامه امین با اقتباس از شاهنامه فردوسی به نظم و نثر بازآفرینی، خلاصه، تحلیل و تفسیر شده‌است. این اثر در هفت مجلد که هر جلد آن کتاب مستقلی است منتشر شده‌است. اهمیت این اثر را فارغ از اهمیت بی‌نظیر ادبی در عصر حاضر، باید در پرداختن به ابعاد مختلف تاریخ ایران در تمام ادوار دانست که در کمتر اثری اعم از منثور و منظوم دیده می‌شود. نگارنده این کتاب را به مناسبت هزارمین سال پایان یافتن سرایش شاهنامه فردوسی به حکیم ابوالقاسم فردوسی تقدیم داشته و اینگونه می‌سراید:

پژوهش بسی کردم و بررسی در این دانشی‌نامهٔ پارسی

چو تاریخ و فرهنگ ما مردم است همانا که «شهنامه» ی دوم است

امین که خود از عاشقان حضرت فردوسی است در شاهنامه امین که نظیره و تکمله ای بر شاهنامه فردوسی است از فلسفه و جریان آغاز پیدایش جهان هستی تا عصر حاضر در قالب هفت مجلد به نگارش درآورده اند که نخستین آن درباب هستی‌ شناسی، ایران‌شناسی، اساطیر و تاریخ ایران باستان و موقعیت آن در جهان آن روزگار تا سقوط سلسله ساسانیان منتشر شده است که پنج مجلد دیگر آن نیز در دست چاپ و انتشار است. جلد دوم به تاریخ تمدن و فرهنگ ایران باستان پرداخته ‌است؛ در جلد سوم تاریخ ادیان در ایران باستان و به صورت خاص متن گاتای زرتشت راهنمای نگارنده بوده‌ است و از جلد چهارم است که شاهنامه امین وارد دوران تاریخ ایران پس از اسلام می‌شود و از حمله اعراب به ایران تا پایان خلافت عباسی را به رشته نظم درمی‌آورد؛ جلد پنجم این اثر دوره طولانی تاریخی از حمله مغول به ایران تا سال ۱۳۹۶ را پوشش می‌دهد تا در مجلدات ششم و هفتم به معرفی نام‌آوران تاریخی، علمی، فرهنگی، هنری، سیاسی، حقوقی و اقتصادی ایران زمین و همچنین معرفی مفاهیم و آیین‌ها و اعلام تاریخی و … پرداخته شود. مفاهیم روزآمدی مانند آزادگی، جوانمردی، حقوق بشر و عدم تبعیض جنسیتی، قومی، زبانی و غیره در آن موج می‌زند و نگارنده علاوه بر بازآفرینی شاهنامه، تداوم تاریخ ایران و جهان را نیز در آن گنجانده و ادامه تاریخ ایران تا امروز را به سبک و سیاق فردوسی اما براساس تاریخ مستند هم به انجام رسانده‌است و به جرات می‌توان گفت دیباچه‌ای که بر جلد اول این اثر فاخر نگاشته شده‌است خود ارزش کتابی مستقل را دارد و سرشار است از مفاهیم و معانی دقیق و مهم ادبی، تاریخی و فرهنگی که ذهن خواننده را برای ورود به دریای نظم پیش رویش آماده می‌سازد.

نگارنده به طور شفاف و روشن مسیر تکامل بشر را در کسب مهارت، فناوری و صنعت و در نهایت چگونگی ایجاد تمدن و مدنیت _  در کنار نظم _  تحلیل دقیق و کاملی در شاهنامه امین بازآفرینی کرده است.

نکته مهمتر اینکه؛ این اثر از نظر بینش حقوقی مهمتر و کامل تر از شاهنامه فردوسی است چرا که در پرداختن به تصرفات زورمنشانه صاحبان قدرت در عصر قدیم که با توسل به زور، حق زندگی را از انسانهای ضعیف تر از خود می گرفتند و اموال و املاکشان را مصادره می کردند و همچنین نمونه مشابهه آن در عصر جدید با رویکردی که استعمارگران در معاهده های بین المللی که با کشورها و ملت های ضعیف منعقد می کنند تا سرمایه های ملی آنها را به یغما ببرند به رشته تحریر درآورده است و از آنجائی که ایشان از حقوقدانان برجسته ایران و جهان هستند چنین مبحث مهم و پیچیده ای را بی محابا به رشته تحریر درآورده است. از جهتی چنین قضیه ای را منحصر به ایران ندانسته و  با بهره جستن از سه مقوله دیانت، ملیت و جهان بینی به مطالب و مباحث مهمی اشاره داشته است.