نگاهی به فرش های هندی

فرش های هندی در سرتاسر دنیا به خاطر طراحی های دقیق و ظریفشان، وقار و زیبایی ماهرانه ای که در آنها پیاده شده، رنگ های جذاب و مهارت استادانه ای که در بافت آنها به کار رفته، مشهور و نامدار هستند.

شکوه و عظمت بافت فرش هند و الگوهای پیچیده که در آن پدیدار شده اساساً صادرات فرش هند را افزایش داده و هند را به طور برجسته ای در نقشۀ جهانی فرش پدیدار ساخته.

بافت فرش در قرن ۱۶ توسط امپراتور موقال (Mughal) اکبر به هند آورده شد. برخی از قیمتی ترین فرش های تاریخ هند در زمان حکمرانی موقال به وجود آمد. آن فرش ها شبیه به هم نبودند، ولی همه از جادوی رنگ و طرح های معمول و رایج برانگیخته شده بودند و همین امر سبب گران بهایی آنها می شد.

بافنده های فرش رفته رفته پیشرفت کردندو به صورت هنرمندانی درآمدند که   می توانستند اشعاری را خلق و آن را در طرح ها و هر گره ای که به فرش می زدند ببافند.

در نهایت می توان گفت مهارت یک بافندۀ فرش یک واسطه است تا ذهن زیبای کسی که فرش را طراحی کرده را با کمک پشم و ابریشم به شکل زیبایی تبدیل کند.

شستن و کارهای نهایی فرش

شستن فرش جهت درخشندگی و جلوه دادن به فرش انجام می شود و نتیجتاً به اندازۀ رنگرزی، طراحی و بافت فرش اهمیت دارد. این آخرین مرحلۀ بافت فرش است و از این جهت نیاز به دقت و مهارت بالا دارد.

قبل از شستن، فرش وارد مرحله ای می شود که اصطلاحاً سوزاندن پشت فرش نامیده می شود. در این مرحله فرش، به وسیله یک برس سیمی، برس زنی می شود تا سطح آن یکنواخت شود.

شستن به وسیلۀ آب صابون، مواد سفید کننده و بعضی از مواد شیمیایی طبیعی انجام می شود. بعد از آن فرش در نور خورشید گذاشته می شود تا خشک شده و بعد به مرحلۀ قیچی زنی فرستاده شود.

شکل نهایی فرش بعد از قیچی زنی آن ظاهر می شود و نتیجتاً عمل قیچی زنی جزو مراحل مهم پایانی کار است.

مراحل پایانی کار در فرش مستلزم مهارت بالای دست و دقت بسیار است و در فرش های دستی باید ذره به ذره و با دقت کامل انجام شود.

قالیچه در کشورهای مختلف:

کشور هندوستان می تواند به عنوان سمبلی از جاذبه های عظیم صنایع دستی مخصوصاً بافندگی درنظر گرفته شود. به علت شرجی بودن آب و هوای هندوستان، بافت و استفاده فرش در این کشور رایج نیست و به عنوان صنایعی تحت تصرف روستاییان و مردم محلی است که محصول و هدف آن صرفاً جهت صادرات است.

بافندگان ایرانی نیز در زمینۀ بافت فرش با طرح های ایرانی خود بنیانگذار و مبتکر بودند. هندی ها در تقلید از ایرانیان و با استفاده از پشم مرغوب کشمیر توانستند فرش هند را جلا بخشند. امروزه هندوستان به یکی از کشورهای مهم در صادرات فرش ابریشم تبدیل شده. همچنین صنعت رنگرزی جزو یکی از صنعت های قدیمی هندوستان به شمار می رود که طبق سفارشات مشتری کارشان را انجام می دهند.

*  ابعاد فرش دستباف به سفارش مشتری بستگی دارد اما اندازه های معمول عبارتند از:

فرش = ۷۴/۲ × ۸۳/۱ تا ۵۷/۴ × ۶۶/۳

قالیچه= ۸۳/۱ × ۹۲/۰ تا ۱۴/۲ × ۲۲/۱

امروزه طرح های فرش های دستباف در هندوستان مجموعه ای است از طرح های ایرانی، چینی و ترکمن که به دست طراح های ماهر و چیره دست کشیده شده و به دست بافندگان بافته شده است. از میان آن ها طرح های ایرانی خلاصه شده اند از ساروق همدان ، تبریز ، کاشان، اصفهان ، خراسان و … که از میان آن ۱۵% طرح های آزاد و تقریباً ۲۰% تصاویر ساده را تشکیل می دهند.

بعضی از فرش های رایج هندوستان به ترتیب زیر است:

آگرا: یک نوع فرش ضخیم که به وسیله ی پشم و پنبه بافته شده و در رنگ های آبی، سبز و قهوه ای موجود است.

آسام: قالیچه نماز (سجاده) که از نوعی پشم مخصوص سفید بافته شده در هندوستان هنگام دعا و نیایش از آن استفاده می کنند.

دیلارا: نوعی گلیم دستباف که از پشم با کیفیت بسیار پایین و در شهر پنجاب بافته می شود.

دارمی: این فرش یک گونه باستان است که جهت استفاده به عنوان پادری از آن استفاده می شود.

حرمی: گونه های مختلف از فر های بزرگ که جهت استفاده در مساجد بافته می شوند.